ՎԱՂԵՄԻ ՄԻ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ. ԴԱՇՆԱԿԱՀԱՐ ՅՈՒՐԱ ՄԱՐԳՈՒԼԻՍ Աննա ԱԴԱՄՅԱՆ Տարիներ առաջՙ 2013-ին, երբ Հայաստանում էր միջազգային ճանաչում ունեցող պրոֆեսոր, դաշնակահար Յուրա Մարգուլիսը, որպես Գյումրու «Վերածնունդ» միջազգային երաժշտական փառատոնի ժյուրիի անդամ, ես ժամանակս իզուր չկորցրի: Կապվելով Յ. Մարգուլիսի հետՙ ներկայացա եւ հանդիպում խնդրեցի: Անչափ հետաքրքիր էր հանդիպել մի մարդու, որը տարիներ առաջ ինձ հրավիրել էր ԱՄՆՙ ուսանելու իր ղեկավարած մագիստրոսական ծրագրում, որն, ավաղ, ֆինանսական խնդիրների պատճառով, չկարողացա իրականացնել: Եվ այսպես, գարնանային մի արեւոտ օր հանդիպեցինք կոնսերվատորիայի դիմացի սրճարանում: Հայտնելով խորին շնորհակալությունս եւ հիացմունքսՙ սկսվեց անչափ հետաքրքիր մի զրույց երաժշտական արվեստի, կատարողական խնդիրների մասին, որն իր թույլտվությամբ նաեւ ձայնագրեցի: Տարիների հեռվից, այսօր արդեն որոշեցի ընթերցողի դատին հանձնել մեր հանդիպման հետաքրքրական զրույցը երաժշտության, կատարողական արվեստի վերաբերյալՙ կիսելու համար այն արժեքավոր մտքերը, որ ստացա Մարգուլիսի պես խոշոր եւ հանրաճանաչ դաշնակահար ու մանկավարժից:
- Պարոն Մարգուլիս, շատ հաճելի է Ձեզ տեսնել Հայաստանում, Գյումրու փառատոնի շրջանակներում: Ի՞նչ կարծիք եւ տպավորություններ ունեք հայ դաշնամուրային դպրոցի եւ մեր երիտասարդ սերնդի կատարողական մակարդակի վերաբերյալ: - Եթե համեմատենք հայ եւ ամերիկացի երեխաներին, իհարկե, պետք է փաստեմ, որ այստեղ լավ են ուսուցանում: Նույն այս փառատոնի փոքր տարիքային խմբում մասնակցում է 120 երեխա, եւ եթե համեմատենք ձեր երկրի բնակչության թիվը եւ թե որքան երեխաներ են նվագում դաշնամուր, օրինակ, մեր նահանգում, որը նույնպես ունի 2 միլիոն բնակչություն, չի գտնվի 120 երեխա, որ պրոֆեսիոնալ նվագի դաշնամուր: Այս առումով, իհարկե, Հայաստանը շահեկան դիրքերում է, քանի որ ամեն դեպքում ձեր «դպրոցը» ռուսական է: Իսկ ԱՄՆ-ում չեն սիրում լարվել, աշխատել ինչ-որ խնդրի վրա, ավելի կարեւոր են համարում հաճույք ստանալ ամեն ինչից: Մի բան է, երբ բացատրում եսՙ ինչ է երաժշտությունը, սեր ես սերմանում դրա հանդեպ, դա անելը համեմատաբար հեշտ է, բայց ֆիզիկապես սովորեցնել լավ նվագել, իհակե, այս առումով, ռուսական դպրոցը հենց սկզբնական փուլում արդեն սովորեցնում է: Շատ գովելի է, որ հայ բարձրակարգ երաժիշտները մնում են երկրում եւ աշխատում են, դա արժանի է հարգանքի, առանց նրանց, իհակե, այս արդյունքը չի կարող լինել: Օրինակ, ԱՄՆ-ում ձգտում կա երաժշտական կրթությունը դարձնել զանգվածային, բայց պետք է հասկանալ, որ սա զվարճություն չէ, դրա համար բավական որակյալ կրթություն է պետք, ինչպես, օրինակ, ֆիզիկայի, մաթեմատիկայի կամ շախմատի համար: Այս ամենի համար բարձրորակ կրթություն է հարկավոր: - Իսկ Ձեր ուսանողների մեջ դրսեցիների եւ տեղացիների միջեւ ինչպիսի՞ն է թվային հարաբերակցությունը: - Իմ ուսանողները հիմնականում դրսից են, ոչ միայն ԱՄՆ-ից դուրս, այլեւ տարբեր նահանգներից, իսկ մեր նահանգից համարյա թե չկան: - Իսկ որպես դաշնակահար ի՞նչ նախասիրություններ ունեք եւ ի՞նչ նվագացանկ եք նախընտրում կատարել Ձեր համերգներին: - Քանի որ ես ինձ համարում եմ հիբրիդ, այսինքնՙ սերում եմ թե՛ ռուսական, թե՛ գերմանական դպրոցներից, ուստի երկու նախընտրություն ունեմ, մի կողմիցՙ ռուս կոմպոզիտորներ, մյուս կողմիցՙ գերմանական երաժշտություն: - Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն կարծիքին, որ վերջերս դասական երաժշտության հանդեպ հետաքրքրությունն ամբողջ աշխարհում անկում է ապրում: Դա իրո՞ք այդպես է: - Այո, ցավոք, ես կասեի, որ ամբողջ աշխարհում կա այդ միտումը: Նույն ԱՄՆ-ում, կան նահանգներ, օրինակ, Թեքսաս, Յութա, եւս մի քանիսը, որտեղ կան լավ կատարողական ավանդույթներ, նույնը Եվրոպայում է. օրինակ, Գերմանիայում կա հետաքրքրություն, իսկ Իսպանիայումՙ արդեն ոչ այնքան: Կարծիք կա, որ դասական երաժշտության ժամանակն արդեն վերջացել է. ինչպես կան թանգարաններ, եւ բացառված չէ, որ երաժշտությունն էլ դառնա թանգարանային, որն այնքան էլ վատ չէ: Ամեն հարյուրամյակում էլ եղել են այն զգացողությունները, որ դասական երաժշտության դարաշրջանն ավարտվել է, բայց կա մի բան. իրավիճակը, որ այսօր է, երբեք չի եղել, մենք չենք կատարում ժամանակակից կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ: Այսինքն, Բախն իր ժամանակներում ժամանակակից էր համարվում, Բեթհովենըՙ նույնպես: Հիմա գրեթե չկան այդպիսի կոմպոզիտորներ, բայց միեւնույն ժամանակ ես իդեալիստ եմ եւ հումանիստ, հավատում եմ, որ արվեստի արժեքը, գեղեցկությունն ու ճշմարտությունը հարատեւ է, եւ դա ինձ համար բավարար է, որ զբաղվեմ դրանով: Իհարկե, եթե խոսքը վարձատրության մասին է, ավելի լավ էՙ երաժշտությամբ չզբաղվել: Մենք զբաղվում ենք դրանով ոչ վարձատրության համար, ես վաղուց եմ հասկացել դա: Բայց մերՙ երաժիշտներիս առավելությունը, պարգեւն այն է, որ արվեստը սնում է մեր հոգին: Իհարկե, կարելի է դրան վերաբերվել նաեւ ցինիզմով, բայց արտիստը երբեք չի կարող լինել ցինիկ, առավել եւսՙ սկեպտիկ, եւ այդ պատճառով ԱՄՆ-ում եւ ամենուր կան երիտասարդներ, որ ուզում են եւ նրանց դուր է գալիս զբաղվել արվեստով: Ես արել եմ նաեւ մի դիտարկում. ենթադրենք, իմ հայրիկի ժամանակներում, երաժիշտները ավանդույթների շարունակող էին. հայրս, օրինակ, ճանաչում էր Շոստակովիչին, եւ դա մի տեսակ բնական էրՙ շարունակել այս մեծությունների ավանդույթները: Սակայն հիմա իմ սերնդում ես չեն ճանաչում մեկին, որն անմիջականորեն կրի նախորդ մեծերի ավանդույթը. հիմա ես գնահատում եմ այն փաստը, որ ոչ թե նրանց ճանաչելով պիտի շարունակեմ, այլ նրա մեծությունը եւ արժեքը գնահատեմ ավանդույթից ու ժամանակից դուրս: Այնպես, ինչպես օրինակ գնահատում ենք Միքելանջելոյին, որովհետեւ դա հանճարեղ արվեստ է, եւ զբաղվում ենք դրանով ոչ նրա համար, որ դրանով զբաղվել են մեր հայրերը կամ նրանց հայրերը, այլ գնահատում ենք այդ արժեքը: Դրա համար, իսկապես, կրթություն է պետք, եւ ես գտնում եմ, որ կարիքը կա սովորելու, կրթելու ու դասավանդելու: Հ. Գ. Յուրա Մարգուլիսն ականավոր ռուս դաշնակահար, մանկավարժ Վիտալի Մարգուլիսի որդին է: Մեր հանդիպման ժամանակ նա ղեկավարում էր ԱՄՆ Արքանզաս նահանգի արվեստների եւ գիտությունների քոլեջի երաժշտական մագիստրոսական ծրագիրը: Ղեկավարել է նաեւ Ֆրայբուրգի միջազգային դաշնամուրային ակադեմիան: Այժմ դասավանդում է Վիեննայի Արվեստների եւ երաժշտության մասնավոր համալսարանում: |
