ՍՐՏԻ ԽՕՍՔՙ «ՄԵԿՆՈՂ» ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԻՆ ՍԱՐԳԻՍ ՎԱՀԱԳՆ, Լոս Անջելես (Վարդերես Գարակէօզեանի յիշատակին) Մեր արձակուրդի օրերին Լոս Անջելեսում մահկանացուն կնքեց ժամանակակից հայ քերթողության ամենայուրատիպ, անգամ զարտուղի ներկայացուցիչներից մեկըՙ Վարդերես Գարակյոզյանը, երկարատեւ հիվանդությունից հետո: Քերթողական բազմաթիվ գործերի հեղինակ, պոլսական միջավայրում հասակ առած, հայաստանյան ուսանողական-գրական պայմաններում հասունացած եւ ամերիկյան հակասությունների աշխարհում ստեղծագործած բանաստեղծը արվեստի գործիչ ու հրատարակիչ էր նաեւ, հայկական կիրառական արվեստին նվիրված շքեղ ալբոմների հրատարակությամբ եւ հայաստանյան երաժշտական ու պարային համույթների սփյուռքյան շրջապտույտների կազմակերպմամբ: Խմբ. Իր մեկնումը այս կեանքէն եղաւ անաղմուկ ու աննշմար: «Ոչ փող զարկինք, ո՛չ արձագանգ լեռնասոյզ»: Բայց մեր արդի բանաստեղծական երկնակամարէն «աստղ մ՛ալ շիջեցաւ»: Փայլուն, իւրայատուկ պլպլանքով շողացող աստղ մըՙ զոր սիրեցինք իր ինքնատպութեան եւ խիզախութեան համար: Ինքնատիպՙ աշխարհն ու մարդիկը դիտելու անոր իւրայատուկ դիտանկիւնով, եւ խիզախՙ իր անողոք խօսքը անվրէպ ու հատու դիպուկութեամբ կեղծիքն ու խարդաւանանքը դիմազերծող: Վարդերեսին համար, բանաստեղծութիւնը միայն քնարերգութիւն եւ սիրերգութիւն չեն, թէեւ, անոնք ալ կարեւոր բաղկացուցիչներն են քերթողական արուեստին: Անոնք, տակաւին, վերացումի, քնքշանքի, երազանքի, արբշռանքի հրապոյր-կախարդանք չեն լոկ, թէեւ ասոնք ալ բանաստեղծական համեմունքին եւ զինանոցին մաս կը կազմեն: Վերջապէս, հայրենասիրութեան փող-թմբկահարման գոռ հանդիսավայր չեն անոնք, թէեւ այս ալ, տեղին բացայայտուածՙ մտածումի եւ զգացումի զուսպ իր ձեւաւորումներով կրնայ կշռութաւորել ու ելեկտրականացնել պահը բանաստեղծական: Այս բոլորով եւ այս բոլորէն վեր սակայն, բանաստեղծութիւնը գեղեցիկ թեւաւորումով ընկալուած դժգոհութիւնն է, անբաւարարութիւնը բանաստեղծ մարդուն, զինք շրջապատող յոռի երեւոյթներուն ու կարգ ու սարքին դէմ, որոնք անպայման մարդը արժեզրկող եւ անոր բարոյական դիմագիծը եղծող ազդակներ կը հանդիսանան: Կարճ բառովՙ խորունկ մարդասիրութիւնն է անոր միա՛կ ակը: Մարդը կատարեալ մարդկայնութեամբ տեսնելու տեսլակա՛նն է կոչումը քերթողին: Ահա՛ այսպիսի բանաստեղծ մըն էր Վարդերես Գարակէօզեան: Քերթողական բազմահատոր իր աւանդը վկա՛յ: Առաջին տողէն մինչեւ վերջինը, Վարդերես Գարակէօզեան դժգոհ էր իր շրջապատէն, շուկայի հոգեբանութեամբ վարակուած մարդոցմէն, նիւթականինՙ հոգեկանին վրայ ճնշող բռնատիրութենէն եւ նոյնիսկ տիեզերական անհամակարգ համակարգէն: Շատ փոքր նմոյշ մը միայն պիտի բաւէ համոզելու մեզ իր ընդվզումի իրաւացիութեան եւ ինքնատիպ մտածելակերպին եւ ոճին.- Թէ Սուտ Չեն Առաքեալները Տիրոջ պիտի հնազանդուես զի անզօր ես Պատգամները ճիշդ կատարես Տաճար կերտես-խորան կապես Երկրպագես ու բուրվառես, Պիտի հայցես ու պաղատիս Պիտի քծնես-շողոքորթես... Թէ երկնաւորն է Այսքան կոկոզ ու փառամոլՙ Երկրաւորից ի՞նչ կը սպասես: Իր սուր դիտողականութիւնը կը սկսի մեր արմատացած սխալ ըմբռնումներուն եւ անոնց հետեւող վերաբերմունքին դատապարտութեամբ, այնքան դիպուկ եւ հեգնող զուարթախոհութեամբ տրուած: Հոս կրնամ խոստովանիլ, բանաստեղծութիւն կարդալով այնքան չեմ խնդացած, որքան Վարդերեսի «Նրանք եւ Մենք» շարքին ընթերցանութեան ընթացքին: Եւ ասիկա զուարճացնող խնդուք չէր, սիրելի բարեկամներ, այլ մեր անհեթեթութիւններուն գիտակցման անդրադարձ մը վարակիչ: Սիրելի Վարդերես, քեզ սիրեցինք քու կարճ բայց հատու եւ նաեւ գեղապաշտ տողերուդ համար, քու զարտուղի թուացող բայց այնքա՛ն ճշմարիտ եւ յանդուգն մտածումներուդ եւ մօտեցումներուդ համար եւ, վերջապէս, քու անսպառ, միշտ ներհուն հեգնանք-զուարթախոհութեանդ համար: Յարգանք քեզի, բանաստեղծ եղբայր, կեանքի յոռի երեւոյթներուն հանդէպ մեր վարագուրուած աչքերը բանալուդ համար: |
