ԱՅՍ ՀՈԴՎԱԾԸ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՄԱՍԻՆ ՉԷ ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆ Յոթանասուն տարի առաջ, հունիսի 6-ին, «դաշնակիցների», այսինքն` ԽՍՀՄ-ի, ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի եւ Մեծ Բրիտանիայի համատեղ զորքը մտավ Նորմանդիա: Միացյալ Նահանգներում այդ օրը կոչվեց` D-Day (D-օր): Իրականում ԱՄՆ-ում յուրաքանչյուր ռազմական գործողությունների մեկնարկի օրը կոչվում է հենց այսպես, բայց այս D-Day-ը սկզբունքորեն տարբերվում է մյուս բոլորից: Հենց 70 տարի առաջ հունիսի 6-ին ԱՄՆ-ը, ԽՍՀՄ-ը, Ֆրանսիան ու Մեծ Բրիտանիան, թերեւս ավելին քան երբեք միասնական էին` ընդդեմ ընդհանուր թշնամու` ֆաշիզմի, առանց չակերտների` դաշնակիցներ: Եւ նրանց համատեղ մուտքը Նորմանդիա, հիմք դրեց պատերազմում դաշնակիցների վերջնական հաղթանակին, հաղթանակը, որը տարիներ անց պետք է վիճարկվեր: Այսօր, երբ ֆաշիզմի դեմ պատերազմը ավարտվել է` առանց, սակայն, վերջնական ու արմատական պարտության մատնելու վերջինիս, չի կարելի խոսել ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի (որպես ԽՍՀՄ իրավահաջորդ), Ֆրանսիայի եւ Մեծ Բրիտանիայի մասին` որպես դաշնակիցների: Ինչո՞ւ, դժվար է ասել, ինչպե՞ս ստացվեց, որ ֆաշիզմի դեմ պատերազմում տարած հաղթանակը բերեց ֆաշիզմի տարածումը` այս երկրներում, առավել դժվար է ասել: Եթե բացի Ռուսաստանից, մյուս երեքը գոնե ընդհանուր շահեր ունեն այսօր, ընդհանուր արժեհամակարգ, պետական, տնտեսական, անգամ հասարակական-քաղաքացիական ընդհանուր կառուցվածք, ապա Ռուսաստանը ոչ միայն տարբերվում է նրանցից, ոչ միայն` այդ տարբերության մեջ ցույց չի տալիս իր սեփական արժեհամակարգի օրինակՙ նմուշը, որը ընկալելի կլինի, որպես արեւմտյան արժեհամակարգի այլընտրանք, այլեւ պայքարում է Արեւմուտքի դեմ: Իհարկե Արեւմուտքը նույնպես: Ո՞վ է մեղավոր, պարապ հարց է: Առավել հրատապ է, գոնե այսօր, որոշելը` ինչպե՞ս անել, որպեսզի` երրորդ համաշխարհայինի սպառնալիքով այս պայքարը, հակամարտությունը, լարվածությունը (բառի ընտրությունը` ձեզ) դադարի: Դեռ քանի՞ փոքր պետություն պետք է Իրաք, Սիրիա, Լիբիա, Եգիպտոս ու Ուկրաինա դառնա, քանի՞սը դեռ պետք է վախով սպասեն իրենց հերթին, գնալով ազգային շահերին հակասող զիջումների` բացառելու, կամ ուշացնելու համար այդ` իրենց հերթը... Իրականում ֆաշիզմին անհնար է հաղթել, քանի կա հայրենասիրությունը: Առաջինը երկրորդի սրված տեսակն է, հիվանդություն դարձած տեսակը: Ի վերջո ամենաֆաշիստ Հիտլերը սիրում էր Գերմանիան ու գերմանացիներին, այնպես, կամ գրեթե այնպես, ինչպես Օբաման է սիրում այսօր ամերիկացիներին` համարժեք պատասխանելով նրանցից յուրաքանչյուրի կյանքին հասցված վնասին, այնպես, ինչպես Պուտինն է այսօր սիրում Ռուսաստանն ու ռուսներին` պաշտպանելով` այդ թվում խիստ ընդգրկում` «ռուսախոսների» իրավունքները Ռուսաստանից դուրս, այնպես, ինչպես Գազան ռմբակոծող Բենյամին Նաթանյահուն է սիրում Իսրայելն ու հրեաներին` հայտարարելով, թե իր քաղաքական թիվ մեկ նպատակը` «Իսրայելի բոլոր թշնամիների կործանումն է», իսկ Իսրայելը թշնամիներ շատ ունի... Հակաֆաշիզմն, ուրեմն, աշխարհասիրությունն է: Այս զբաղմունքը, եթե ոչ բնավորություն, գուցե հերոսներ չի ծնում, ժողովրդական չի դարձնում, Փառքի մի քանի աստիճանների մեդալներ չի շնորհում, բայց, ամեն պարագայում, պատերազմները բացառում է: Իսկ հիմա հենց պատերազմը բացառելն է հերոսությունը, ոչ թե պատերազմում հաղթելը, լինի դա երրորդ համաշխարհայինը, թե` ղարաբաղյան նորը: 70 տարի անց, այս տարվա հունիսի 6-ին, կրկին Նորմանդիայում հանդիպեցին Պուտինը, Օբաման, Օլանդն ու Քեմերոնը (եւ ոչ միայն նրանք), բայց դա դաշնակիցների հանդիպում չէր, այլ` ավանդույթին հավատարմություն: Հույս ունենք, որ ոչ ոք ոչինչ չի մոռացել ու չի մոռանա, հույս ունենք, որ Պուտինը, Օբաման, Օլանդն ու Քեմերոնը կրկին կդառնան դաշնակիցներ, միայն այս պարագայում է աշխարհը ստանում ֆաշիզմին հաղթելու եւ պատերազմները բացառելու հնարավորություն: Մեծ հույս ունենք... միայն հույս: |
