ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ԱՎՏՈԲՈՒՍԸՙ ԵՐԹԵՎԵԿՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԵՎՈՐ ՄԻՋՈՑ Ստեփան ՊԱՊԻԿՅԱՆ, Հայկական էներգետիկական ակադեմիայի հիմնադիր նախագահ, Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու Գաղտնիք չէ, որ ներկայումս Երեւանի քաղաքային տրանսպորտի աշխատանքը մեղմ ասած գոհացուցիչ չէ: Առավոտյան եւ երեկոյան պիկային ժամերին վիճակն ավելի ծանր է դառնում:Գոյություն ունեցող տրոլեյբուսներն իրենց դարն արդեն ապրել են: Այսպես այլեւս շարունակվել չի կարող: Բնական հարց է առաջանումՙ ի՞նչ անել: Նախՙ մի փոքրիկ պատմական շրջագայություն: Երեւանի առաջին տրամվայը աշխատել է 1906 թվականի սեպտեմբերի 29-ին քաղաքային ձիաքարշ երկաթգծի տեսքով: 1933 թվականի հունվարի 12-ին սկսվել է լայնակոս էլեկտրաքարշական տրամվայի գործարկումը: Տրամվայի վագոնների թիվը ամեն հինգ տարին մեկ միջինում ավելացել է 25%-ով: 1933 թվականին այն կազմում էր 16, ապա 1945 թվականինՙ արդեն 77 վագոն, իսկ 1965 թվականինՙ շարժակազմի 222 միավոր: 2004 թվականի հունվարի 21-ին տրամվայի համակարգը Երեւանում փակվել է: Ուղիների մեծ մասը վերացվել է, տրամվայները վերածվել են մետաղաջարդոնների, տրամվայի դեպոն այժմ օգտագործում են տարբեր մասնավոր ձեռնարկություններ, իսկ ենթակայանը սպասարկում է Երեւանի տրոլեյբուսին: 1949 թ. Երեւանում սկսեց երթեւեկել առաջին տրոլեյբուսը: Դեռ խորհրդային տարիներին տրամվայի տոմսն արժեր 3 կոպեկ, տրոլեյբուսինըՙ 4 կոպեկ, իսկ ավտոբուսինըՙ 5 կոպեկ: Ավտոբուսը որեւէ առավելություն չունի տրոլեյբուսի նկատմամբ. Այն ավելի կեղտոտ է, աղմկոտ է: Իսկ տրոլեյբուսը մաքուր է եւ էկոլոգիապես մաքուր, հանգիստ եւ Երեւանի պատմական ժառանգության մի մասն է: Ամբողջ աշխարհում մարդիկ մտածում են, թե ինչպես խուսափեն դիզելային տրանսպորտից եւ անցնեն էլեկտրականության: Ապագայում դա հնարավոր է: Դեռ վաղ է խոսել էլեկտրական ավտոբուսներ ձեռք բերելու մասինՙ դրանց բարձր գնի պատճառով: Վերջին երկու տարվա ընթացքում դրանք գրեթե կեսով էժանացել են եւ ժամանակի ընթացքում պետք է մոտենան ժամանակակից ավտոբուսների եւ տրոլեյբուսների գներին: Ռուսաստանի որոշ քաղաքներ արդեն սկսում են էլեկտրական ավտոբուսներ գնել: Երբ այս շուկայում հայտնվի մրցակցություն եւ հնարավոր դառնա ասել, որ էլեկտրական ավտոբուսների գինը կնվազի, դրանք կարելի է համարել քաղաքային տրանսպորտի լիարժեք տեսակ: Առաջին անգամ 1900-ին Փարիզի Համաշխարհային ցուցահանդեսում ցուցադրվեց մետաղական անիվների վրա գտնվող էլեկտրական ավտոբուսի շարժական մոդելը: Առաջին էլեկտրական ավտոբուսը հայտնվել է Մեծ Բրիտանիայում 1906 թվականին: Բարձր հզորությամբ վերալիցքավորվող մարտկոցը օգտագործվում է որպես պահեստ եւ միեւնույն ժամանակ էլեկտրաէներգիայի աղբյուր «դասական» տարբերակով էլեկտրական ավտոբուսի շահագործման համար, որը գտնվում է թափքի տակ գտնվող խորշերում, հետեւի խցիկում եւ այլն: 2018-ին էլեկտրական ավտոբուսների համաշխարհային քանակը կազմել է մոտ 425000 մեքենա: Դրանցից մոտավորապես 421000-ը միայն Չինաստանում են: Եվրոպայում կար մոտ 2250 միավոր: Աշխարհում գրանցվեց էլեկտրական ավտոբուսների մինչեւ 32 տոկոս աճ: 2017-ին Շենժեն քաղաքում (Չինաստան) տեղակայված էին աշխարհի ամենամեծ քաղաքային էլեկտրական ավտոբուսները` 16359 տրանսպորտային միջոց, որտեղ ներքին այրման շարժիչներով բոլոր ավտոբուսները փոխարինվեցին էլեկտրական ավտոբուսներով: Ըստ կանխատեսումների, մինչեւ 2025 թվականը Չինաստանում քաղաքային էլեկտրական ավտոբուսների քանակը կարող է գերազանցել 600000 միավորը, Եվրոպայումՙ 12000, ԱՄՆ-ումՙ 4700, Հնդկաստանումՙ 3700: 2018 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Մոսկվայում ուղեւորային ցամաքային տրանսպորտի քաղաքային երթուղիներում գործարկվեցին էլեկտրական ավտոբուսներ: 2021 թվականից Մոսկվայի քաղաքապետարանը նախատեսում է հրաժարվել ներքին այրման շարժիչներով ավտոբուսների գնումներից եւ միայն էլեկտրական ավտոբուսներ գնել: 2020 թվականի դեկտեմբերի 26-ի դրությամբ քաղաքի 42 երթուղիներում գործում է ավելի քան 550 էլեկտրական ավտոբուս: Տրանսպորտի այս տեսակի հենց անունից երեւում է, որ էլեկտրական ավտոբուսը աշխատում է էլեկտրականությամբ: Այսինքն, այն բացասաբար չի ազդում քաղաքի էկոլոգիական իրավիճակի վրա: Չնայած այն հանգամանքին, որ այսօր Մոսկվա են մատակարարվում միայն էկոլոգիապես մաքուր ավտոբուսներ, քաղաքը որոշում է կայացրել հրաժարվել դիզելային վառելիքով աշխատող հասարակական տրանսպորտից: Բացի այդ, էլեկտրական ավտոբուսները ավելի ժամանակակից կլինեն, քան ավտոբուսները. Կլիմայի կառավարման համակարգերի եւ անվճար Wi-Fi- ի հետ միասին նրանք հագեցած կլինեն շարժական սարքերի լիցքավորման համար USB միակցիչներով: Էլեկտրական ավտոբուսը լիցքավորվում է վերջին կանգառներում տեղակայված ուլտրա-արագ լիցքավորման կայաններում պանտոգրաֆի միջոցով: Մարտկոցի լիցքավորումը տեւում է վեցից 15 րոպե: Եղանակային պայմանները չեն ազդում այս գործընթացի վրա: Ի տարբերություն իր «ամենամոտ ազգականի», էլեկտրական ավտոբուսն ավելի մանեւրելի է ու շարժուն: Դա կախված չէ շփման ցանցից, ինչը նշանակում է, որ շարժումը չի դադարի մեքենաների վթարների, ոչ պատշաճ կայանման եւ մալուխի վթարի պատճառով: Այսօր էլեկտրական ավտոբուսները ակտիվորեն օգտագործվում են այն երկրներում, որտեղ էկոլոգիական իրավիճակը եւ շրջակա միջավայրի մաքրությունը մեծ ուշադրության են արժանանում: Դրանք օգտագործվում են Դանիայում, Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Շվեյցարիայում, ինչպես նաեւ Չինաստանում եւ Բելառուսում: Երեւանի քաղաքային երթուղիներում էլեկտրական ավտոբուսի ներդրման նախագիծ մշակելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել միջազգային փորձը եւ փորձել խուսափել առաջացող սխալներից: | 
