ՖԻՆՆ ՎԱՆԱԿԱՆԸ ՀԱՅՈՑ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ Անգլերենից թարգմ. Հ. ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ «Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթր» շաբաթաթերթում Նվարդ Չալիկյանը (panorama.am-ից) գրում է ֆինն վանական, աստվածաբանության դասախոս, հայր Սերաֆիմ Սեպյալյայի մասին, ով երկար տարիներ ուսումնասիրում է հայոց պատմությունն ու հայկական մշակույթը, հեղինակ է հայկական արվեստին նվիրված 500 էջանոց մի հատորի եւ այժմ մեկ ուրիշ գիրք է գրում Հայոց ցեղասպանության մասին: Հայաստանը նա համարում է իր հոգեւոր հայրենիքը եւ նշում է, որ այն մերձավոր-արեւելյան մշակույթների վերջին պատվարն է, որտեղ դեռ պահպանված են քրիստոնեության հին ավանդույթները: Այն հարցին, թե ինչպե՞ս է ֆինն ուղափառ վանականը հետաքրքրություն ցուցաբերել Հայաստանի եւ հայերի նկատմամբ, նա պատասխանել է. «Ես սկսեցի հետաքրքրվել Հայաստանով նախքան ուղղափառությանը հարելը»: Երկար պատմություն է: 1990-ականներին, երբ դեռ ուսանող էի, ցանկանում էի քրիստոնյա դառնալ, բայց չգիտեի քրիստոնեության ո՞ր ուղղությանը հետեւել: Հելսինկիում տասնյակ հարանվանություններ կան: Այցելել եմ բոլորին: Ուղղափառ եկեղեցին վերջինն էր իմ ցուցակում: Դրանից առաջ ես արդեն այցելել էի Ստամբուլի հայկական եկեղեցին: Այդ ժամանակ ուսումնասիրում էի արեւելյան գիտությունները եւ սեմական լեզուները Հելսինկիում, միաժամանակ բազմաթիվ գրքեր կարդալով քրիստոնեության պատմության վերաբերյալ: Հետո մեկնեցի Երուսաղեմ մի տարով եւ ծանոթացա ասորիների, ղպտիների, եթովպիացնիերի եւ հայերի փորձառությունների հետ: Այնտեղ հայկական թաղամասում ապրեցի մի հայի տան կտուրում: Սկսեցի ակադեմիական հետաքրքրություններս բավարարել, ֆիններեն թարգմանելով արամեերենից հոգեւոր գրականության նմուշներ: Հետո ուղղափառությունն ընդունեցի եւ որոշ ժամանակ անց դարձա վանական: Խիստ ծանրաբեռնված տարիներ էին, տասնչորսժամյա եկեղեցական աշխատանք օրական եւ երեկոներն էլ դոկտորական նախապատրաստական ուսումաասիրություններ: Հետո անակնկալորեն աշխատանքի անցա համալսարանում եւ սկսեցի իրականացնել Հայաստանի եւ հայերի նկատմամբ ունեցած իմ երազանքները: Դուդուկի մեղեդին, Սայաթ Նովան, շարականները, ժողովրդական պարերը, Վասպուրականի մանրանկարչությունը, Արցախի գորգերը... այդ ամենը ինձ համար գերագույն գեղեցկության հատյնություններ էին, որոնց ուրիշ ոչ մի տեղ չէի հանդիպել: Դրանք եզակի էին եւ ապաստան գտան իմ հոգում: Խորը ցավ եմ զգում ամեն անգամ, երբ լսում եմ, որ Երեւանում արեւմտյան ինչ-որ անհեթեթություն գրավել է այս թանկագին գոհարների տեղը: Տեղյակ եմ անշուշտ հայաստանյան խնդիրներին, բայց խնդիրներ կան բոլոր երկրներում»:
Ն.Չ.- Դուք նաեւ ուսումնասիրել եք Հայոց ցեղասպանությունը եւ հետեղեռնյան շրջանի հայկական արվեստը: Ի՞նչ կասեք այդ մասին: Ս.Ս.- Այո, հետազոտել եմ մշակութային ժառանգությունը ցեղասպանությունից հետո եւ գտնում եմ, որ նկարչությունը, գրականությունը, կինոարվեստը եւ ընդհանրապես ամբողջ հայկական ինքնությունը մեծապես ազդված է ցեղասպանությունից եւ դրա ժխտումից: Ինչքան խորն եմ թափանցում, այնքան ցավալի է դառնում այն: Ցեղասպանություն եզրույթը մեր օրերում շատ է տեղի-անտեղի օգտագործվում: Երբ Մերձավոր Արեւելքում մի քանի հազար մարդ է սպանվում, քաղաքագետներն անմիջապես ցեղասպանություն են պիտակում կատարվածը: Իրական ցեղասպանության դեպքում, մահացածների քանակը երկրորդական է: Ինձ համար ցեղասպանությունը նախեւառաջ «գոյաբանական» հասկացություն է, այսինքն կանոնակարգված հարձակում ընդդեմ այն ամենի, ինչը գոյություն ունի, բոլոր մակարդակներում եւ ժամանակներումՙ անցյալ, ներկա թե ապագա: Հայերի անցյալը կոտորվեց եւ շարունակում է կոտորվել Թուրքիայի կողմից: Ներկան խլվեց 1,5 միլիոն հայերից, որոնք բնաջնջվեցին, իսկ ապագան, կյանքի ամբողջ հետագա ուղինՙ խաթարվեց: Սա է ցեղասպանության իսկական իմաստը, իմանալ, որ հազարամյակների ավանդույթները, աղոթքները, ժողովրդական երգերն ու գորգագործությունը մեկ օրից մյուսը փոշիացան: Այժմ աշխատում եմ իմ երրորդ գրքի վրա, որը նվիրելու եմ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին: Նպատակ ունեմ ներկայացնել Արեւմտյան Հայաստանի գյուղական կյանքը իր առօրյայով, տոնախմբություններով, եւ այլն: Հիմնվելու եմ ականատեսների հիշողությունների վրա: Ես երբեք քաղաքականության կամ դիվանագետների մասին չեմ գրում: Դրանք համարում եմ «լուսանցքային», երկրորդական: Ինձ համար կարեւորը մարդիկ են եւ նրանց հոգեւոր աշխարհը: Ն.Չ.- Դուք հեղինակն եք 500 էջանոց մի գործիՙ «Արարատից արեւելք» խորագրով, որ հայ մշակույթի, պատմության եւ կրոնի մասին է: Կներկայացնե՞ք այն եւ արդյոք թարգամանվելո՞ւ է անգլերնի կամ այլ լեզուների: Ս.Ս.- Մոտ տասնհինգ տարի սպասեցի, որ մեկնումեկը ֆիններեն գիրք գրի հայերի մասին: Երբ ոչ ոք մատը մատին չխփեց, հասկացա, որ ես պետք է անեմ այդ գործը: Գիրքը հայկական մշակույթի պատմությունն է հիմնված հայոց պատմության տասներկու ամենակարեւոր գլուխների վրա: Փորձել եմ այնպես գրել, որ իշխանության համար մղվող հարաբերությունների եւ պայքարների չոր նկարագրություն չլինի, այլ հայտնաբերի պատմական առումով հայի ինքնությունը, այն թե ինչպես Ավարայրն ու Մեսրոպ Մաշտոցը, Նարեկացին եւ Ազնավուրը անբաժանելի մասն են կազմում հայոց ինքնությանը: Գիրքը ֆինն ընթերցողի համար է, եւ արդեն հարյուրավոր ֆիններ Հայաստան են այցելել իրենց ձեռքում ունենալով այդ «աղյուսը», իմ գիրքը: Նրանց ասելովՙ այն, ինչ տեսնում են Հայաստանում, առավել հասկանալի է դարձնում գիրքը: Կարծում եմ նպաստել եմ ինչ-որ չափով իմ հայրենակիցների շրջանում Հայաստանի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնելուն: Ընկերներիցս շատերն են այցելել Հայաստան եւ ասում ենՙ ինչքան շատ են այցելում, այնքան ավելի «խենթացած» վերադառնում են Ֆինլանդիա: Նրանք խորապես սիրահարվում են ձեր երկրին: Գրքի թարգմանության վերաբերյալ խոսք չկա առայժմ: Ն.Չ.- Հրաշալի է նման ֆինն բարեկամներ ունենալը: Ե՞րբ եք պատրաստվում հաջորդ անգամ լինել Հայաստանում: Ս.Ս.- Դե, տարեկան երկու անգամ խումբ եմ բերում Ֆինլանդիայից Հայաստան: Հոկտեմբերին հավանաբար այցելենք Հյուսիսային Հայաստան: Հույս ունեմ, որ ծննդյան տոները կանցկացնեմ Հայաստանում: Երկար ժամանակ հեռու մնալ չեմ կարողանում: |
