ԹԻՐԱԽԸ ԽՈՑՎՈ՛Ղ ՆՊԱՏԱԿԱԿԵՏՆ Է, ՆՎԻՐԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ԿՅԱՆՔԸ, ԻՍԿ ՀԱՎԱՔԱԳՐՈՒՄ ԵՆ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ԳԵՂԱՄ ՄԿՐՏՉՅԱՆ, Գյումրի Ճիշտ գործածենք հայերեն բառերը Արցախյան քառասունչորսօրյա պատերազմի ընթացքում հայկական հեռուստաեթերում ակտիվացած հասկացություններից, բառերից երկուսը կապված էին հայրենիքում եւ Սփյուռքում իրականացվող բանականպաստ դրամական նվիրատվությունների, փոխանցումների հետ: Դրանց վերաբերյալ պարբերաբար հնչող տեղեկատվությունում անվերջ կրկնվող «նվիրաբերություն», «նվիրաբերում» եւ «հավաքագրում», «հավաքագրված» բառերը երաժշտության մեջ հնչող կեղծ ձայնելեւէջի հանգույն ականջ էին ծակում: Ասենքՙ ինչու: Փող, իր կամ այլ մի բան նվեր տալը սովորաբար, ինչպես բառն է հուշում, նվիրատվություն է: Դա անելըՙ նվիրատվություն անել, իսկ նվեր անողըՙ նվիրատու: Սա երեւի բացատրելու կարիք չկա: Իսկ ահա նվիրաբերումը (նվիրաբերելը, նվիրաբերությունը), նախորդ հասկացության հետ իմաստային անառարկելի ընդհանրությամբ հանդերձ, սովորաբար ունի նրբերանգային ու ոճական որոշակի տարբերություն: Սա ավելի խոր ու վեհիմաստ արտահայտություն է: Նվիրաբերումը, ավելի շատ, մի բանին նվիրումն է, զոհաբերումն է, ուժերը, ողջ ջանք ու եռանդը, կյանքի ընթացքը մի գաղափարի, մի գործի ի սպաս դնելն է: Վերջին հաշվով, նվիրաբերում են կյա՛նքը... ինչը եւ արեցին մեր ազգի հազարավոր երիտասարդ ու ոչ երիտասարդ զավակները: Կարծում ենքՙ տարբերությունն ակնհայտ է: Եվ չի կարելի ասել նաեւ, օրինակ, այսինչ մարզին նվիրաբերվելու է այսքան, մյուս-մյուսինՙ այսքան շտապօգնության մեքենա: Այս օրինակն էլ համացանցից է: Իսկ ահա բերված համատեքստումՙ դրամահավաքների, գումարների պարագայում «հավաքագրում» հասկացության տարածված գործածությունը («Հավաքագրվել է այսքան գումար») անկասկած սխալ է: Փողը, գումարը կարող է հանգանակվել, կարող է հավաքվել, իսկ հավաքագրվել կարող են միայն մարդիկ: Որովհետեւ հավաքագրումը, հավաքագրելը որեւէ նպատակի, գործի համար մարդկանց, մարդկային նոր ուժեր հավաքելը, ընդգրկելը, ցուցակագրելը, վարձելն է: Մոտավորապեսՙ ռուսերեն «վերբովկա» ասվածը: Արագ փոփոխվող կյանքը միշտ նորանոր հասկացություններ է առաջ բերում: Մեր լեզուն ունի դրանք իր կանոններով անվանելու բոլոր հնարավորություններն ու միջոցները, սակայն քանի որ մենք վաղուց բավարար չենք գնահատում մերը, երբեմն առանց մտածելու կրկնում, նաեւ կապկում ենք ուրիշներից ինչ ասես: Այս առումով պարզապես վախեցնող են մեր պաշտոնական խոսքում իսկ վաղուց գրանցում ստացած «թիրախ» եւ դրանով բաղադրված մյուս բառերն ու արտահայտությունները: Ասում ենՙ է՛լ «թիրախ համայնքներ» (մեղա՜յ Աստծու), է՛լ «թիրախային խմբեր», է՛լ «թիրախավորված մոտեցում», ու չեն մտածումՙ թիրախն ինչ է: Իսկ թիրախը ուղիղ իմաստով, ճիշտ է, նպատակակետ է, բայց այն նպատակակետն է, որին խփում, խոցում, որը ավելի հաճախ հենց ոչնչացնում են: Եվ նույնիսկ փոխաբերական իմաստով գործածության դեպքում էլ այդ բառն ավելի շատ որեւէ բացասական գործողության ու վերաբերմունքի առարկա է նշանակում: Սակայն էլի ասում, գրում ենՙ թիրախավորել ենք այս-այս խմբերին: Ու որոշ դեպքերում իրոք թիրախավորում ենՙ հենց ոչ բարի մտադրությամբ: Գուցե ի սկզբանե ոչ պատահաբար է գործածության մեջ դրվել այս հասկացությունը, որն ակամա եկել է մեր անկախության արշալույսին իրենց դրամներով Հայաստան մուտք գործած որոշ «բարեգործ» կազմակերպությունների անթաքույց բառապաշարից, անգլերեն to target կամ հենց target ու targeting բառերից: Մեզ ի՞նչն է ստիպել «թիրախավորված օժանդակություն հատկացնել» ասելու փոխարեն ասելՙ նպատակային, հասցեական կամ գուցե մեկ այլ նման բառով բնորոշվող օժանդակություն: Եվ ի՞նչ. պատերազմի օրերին թշնամին թիրախավորում էր Շուշին ու Ստեփանակերտը, իսկ մեր պետական մարմինները «թիրախավորում» էին մեր սոցիալական եւ այլ տարբեր խմբերին... Նման սխալներն ու մեղանչումները խառնում են մեր մտածողության համակարգը եւ բոլորովին ոչ անմեղ լեզվական շփոթ են ստեղծում: |
