ՈՐՈՎՀԵՏԵՎ ԿԱՐՈՂ ԵՍ ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆ Երբ ես պատրաստվում էի հանդիպել «Վերադարձ Հայաստան» հիմնադրամի տնօրեն Վարդան Մարաշլյանին, «ԱրԱր» հիմնադրամի տնօրեն Ջորջ Տաբակյանին, EV Consulting-ի ներկայացուցիչ Սեւակ Հովհաննիսյանին եւ «ԱրԱր»-ի ներկայացուցիչ Վարուժան Ավետիքյանին, զրուցելու ինչպես վերադարձ Հայաստան թեմայի, այնպես էլ զոհված կամ վիրավորված զինվորների ընտանիքներին այս հիմնադրամների եւ «Սահման» կազմակերպության նվիրատվությունների մասին, որոշեցի այցելել «Վերադարձ Հայաստան»-ի կայքըՙ որոշ տեղեկություններ հավաքելու նպատակով: Իմացա, որ հիմնադրամի հոգաբարձությունների խորհրդի երեք անդամներից երկուսը, կոնկրետՙ Ավետիք Չալաբյանն ու Արտաշես Շիրիկյանը, ապրում են եւ աշխատում Մոսկվայում, ճիշտ էՙ գրված է «պարբերաբար»: Որոշեցի Վ. Մարաշլյանին առաջինը հետեւյալ հարցը տալ. եթե հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի երեք անդամներից երկուսը պարբերաբար աշխատում են Մոսկվայում, ապա էլ ի՞նչ վերադարձ Հայաստան: Բայց հանդիպմանը չտվեցի այդ հարցը. պարոն Մարաշլյանը հայտնեց, որ ինքն, օրինակ, վերադարձել է Մոսկվայից, իսկ Ջորջը (նկատի ունի Ջորջ Տաբակյանին)ՙ Դուբայից: Դուք կտայի՞ք այդ հարցը...
«Վերադարձ Հայաստան» հիմնադրամը գործում է 2012-ից, արդեն 4 տարի: Կարգախոս ունիՙ «Վերադարձիր Հայաստան, որովհետեւ դու կարող ես»: «Կարող ես»-ը շատ կարեւոր բառեր են, «կարող ես»-ը պարտավորություն չէ, ընտրություն է: Ու որպեսզի Հայաստան վերադառնալը ընտրության գոնե առարկա դառնա, հիմնադրամը, տնօրեն Մարաշլյանի խոսքերով, ոչ թե դրսում ապրող մեր հայրենակիցներին համոզում է, որ վերադառնան, այլ նրանց ներկայացնում է Հայաստանըՙ վատն էլ, այնպես, ինչպես կա, իր հնարավորություններով, մարտահրավերներով, խնդիրներով: Նրանք, ովքեր ընտրում են վերադառնալը, հիմնադրամն այստեղ արդեն նրանց օգնում է աշխատանք գտնելու, ինտեգրվելու, կարգավիճակի հստակեցման, երեխաներիՙ դպրոց, մանկապարտեզ ընդունման եւ այլ հարցերում, ընդ որումՙ անվճար: Հիմնադրամի գոյության 4 տարիների ընթացքում քանի՞ հոգի է կարողացել վերադառնալ Հայաստան, հարցնում եմ Մարաշլյանին: Նա էլ պատասխանում է, որ վստահ չէ հիմնադրամի՞ թե այլ գործոններով (վիճակագրություն չկա) վերջին 4 տարում Հայաստան է վերադարձել 2-3 հազար ընտանիքՙ կամավոր սկզբունքով եւ մշտական, եւ եւս 15 հազար սիրիահայ, որոնց այստեղ եւս օգնում է «Վերադարձ Հայաստանը»: Ընդ որում, հիմնադրամին դրսում եւս դիմում են: Դիմածների 40 տոկոսը սիրիահայեր են, 15 տոկոսըՙ ԱՄՆ-ից, 12 տոկոսըՙ Լիբանանից, Ռուսաստանից, 2 տոկոսըՙ Կանադայից, եւ ինչը հատկապես կարեւոր էՙ «Վերադարձ Հայաստան»-ին դիմում են հիմնականում 25-30 տարեկան դրսում ապրող մեր հայրենակիցներ: Այստեղ մի տեսակ խորհրդանշական բան կա, նկատի չունեմ այնքան Հայաստան վերադարձի մեջ, որքան «Վերադարձ Հայաստան», «ԱրԱր» հիմնադրամների եւ «Սահման» հասարակական կազմակերպության համատեղ գործունեության: Սա մի տեսակ կոդ է. վերադառնում ես Հայաստան, ապա այստեղ արարում եւ պաշտպանում սահմանը: Երեւի պատահական չէ, որ հենց այս երեք կազմակերպություններն են միասին գործում: Մարաշլյանն ասում է, որ այս համատեղության հիմնական նպատակն է ցույց տալ մեր միասնականությունը, թշնամո՞ւն, կամ դրսո՞ւմ, գուցե, բայց ավելի կարեւոր էՙ ինքներս մեզ, ներսում: Այս համատեղ գործունեության արդյունքում այսօր ապրիլյան պատերազմի մեր զոհվածների եւ ծանր վիրավորների ընտանիքները օգնություն են ստանում: Միայն ապրիլի 6-ից մինչեւ մայիսի 8-ը Հայաստանում եւ շուրջ 20 այլ երկրներում ապրող մեր ավելի քան 200 հայրենակիցների նվիրատվությամբ հավաքագրվել է շուրջ 155 հազար ամերիկյան դոլարՙ զինվորներին օգնելու նպատակով: Կարեւոր է, որ այստեղ ոչ միայն նպատակն է սուրբ, այլեւ վստահություն կա: Այդ գումարների մի մասն արդեն, ՊՆ-ի հետ համագործակցաբար, ծախսվել է բժշկական սարքավորումներ ձեռք բերելու եւ զոհվածների եւ ծանր վիրավորների ընտանիքներին օգնելու նպատակով: «ԱրԱր»-ի տնօրեն Ջորջ Տաբակյանը ներկայացնում է, որ իրենց հիմնադրամն արդեն 2 տարի է զբաղվում է զինվորների ընտանիքներին օգնելու գործով: «Մենք սովորական հիմնադրամ չենք, որ ուղղակի փող փոխանցենք, մենք գնում ենք, մարդկանց հետ ծանոթանում ենք, զրուցում ենք, վերջումՙ ուղղակի գումար ենք թողնում»,- ասում է Տաբակյանը, եւ ես զգում եմ գումար թողնելու տարբերությունըՙ գումար տալուց, առավել եւսՙ փոխանցելուց. նուրբ գիծ կա: Հետո Տաբակյանը ներկայացնում է որոշ նրբություններ. «Զոհվածի ընտանիքներ մենք անմիջապես չենք այցելում, սպասում ենք, մոտ երկու ամիս: Վիշտն իհարկե անցած չի լինում, բայց մարդկանց հետ խոսել լինում է: Մեր նպատակը նաեւ, գուցե նախ եւ առաջՙ հոգեբանական օգնություն ցուցաբերելն է: Մեր աշխատանքը գնալն է մարդկանց տները, նրանց ծանոթանալն է, նրանց զգացնելն է, որ հասարակությունն իրենց կողքին է, չեն մոռացվել»: Քանի՞ զոհվածի ընտանիք եք մինչեւ հիմա այցելել, հարցնում եմ Տաբակյանին: «15 ընտանիք»... Լռում ենք: Ասում են, որ ապրիլյան պատերազմում մենք հաղթել ենք, ասում են նաեւ, որ հաղթել ենք Ոգուՙ դուխի շնորհիվ: Երբ այցելում եք զոհվածների կամ ծանր վիրավորվածների ընտանիքները, տեսնո՞ւմ եք այդ Ոգին, թե՞ այն... Ծանր վիրավորվել է: Ջորջը ժպտում է, հետո, հավանաբար հիշելով նրանց դեմքերըՙ պատասխանում. «Ես չէի ասի, որ այդ Ոգին կոտրվել է: Այո, նրանք երեխա են կորցրել, բայց երկրորդ որդիներին էլ ուղարկում են. սա Հայի Ոգին է, դա՛ է հաղթել»: Բարդ բան է այդՙ Հայի Ոգին. հաղթե՞լ է այն, գուցե եւ հաղթել է, բայց հնարավո՞ր է հաղթել միայն Ոգով... Ուրիշ բան է հնարավոր, օրինակՙ գտնել կազմակերպություններ, որոնք կստանձնեն մեր վիրավորների ընտանիքների մեկ տարվա ապրուստի ծախսերը: Հիմա այդպիսի 7 ընտանիք կա, որտեղ ծանր վիրավոր ունեն: Տղերքը, նրանցից առավել ծանր պայմաններում գտնվողի համար գտել են մեկ կազմակերպություն, որը ստանձնել է այդ ընտանիքի մեկ տարվա կենցաղային ծախսերը մարելու պարտավորությունը, ընդ որումՙ այդ տուն պարբերաբար այցելելու հանձնառությամբ: «Օգնելը միայն փող տալը չէ, այլ ավելի լայն պետք է ընկալել»,-Ջորջն է ասում: Ավելի լայնն, օրինակ, զինվորի հատուկ եւ հատուկ բարձր կարգավիճակն է, որին ուզում են հասնել զրուցակիցներս: «Զինվորը պետք է հասկանա, որ իր ընտանիքը ապահովված է, անգամ իր հնարավոր մահից հետո»,- ասում են տղերքը, ու ես չֆիքսեցի, թե անձամբ ո՞վ, բոլորը, բոլորս ենք այդպես ասում: Բայց զինվորի կարգավիճակի բարձրացումը նրան փողով օգնելը չէ, նրա սոցիալական կարիքների հոգալը չէ միայն, զինվորի կարգավիճակի բարձրացումը նախ զինվորի բարձրացումն էՙ բոլոր առումներով: Այս համատեքստում «ԱրԱր»-ը համագործակցում է ՊՆ-ի հետ, օրինակՙ կրթության բնագավառում, ռազմական ինստիտուտների հետՙ ապահովելով արտասահմանյան մասնագետներով, որոշ սարքավորումներով, հատուկ դասընթացներով... Երեւի ինչ-որ բան կփոխվի. համենայն դեպս արդեն աշխատողներ կան: Մարաշլյանն ու Տաբակյանը ներողութուն են խնդրում եւ հեռանումՙ գործերով: Ես չեմ հասկանում, թե ինչու են ներողություն խնդրում, քանի որ հասկանում եմ, թե ինչ կարեւոր գործ են անում: Վարուժան Ավետիքյանը խոսում է իրենց առջեւ գոյացած մարտահրավերների մասին: Օրինակՙ հավասարության խնդիրը. «Միշտ կա վտանգ, որ օգնությունը հավասարաչափ չի բաշխվելու: Օրինակ մի ընտանիքի մասին խոսում են, բոլորը նրան են օգնում»: Կամՙ հասարակության սահմանափակ ներգրավվածության խնդիրը. «Այդ գումարը, որ հավաքվել է, հավաքվել է, որովհետեւ մարդիկ մեզ են ճանաչում եւ վստահում: Մենք նրանց ասում ենքՙ ես գնում եմ եւ գումար եմ տալու, դու գալի՞ս ես եւ կտա՞ս»...,- ասում է Ավետիքյանը: Փաստորեն այնպես չէ, որ զինվորների ընտանիքներին բոլորս ենք օգնում, որովհետեւ բոլորս չէ, որ վստահում ենք նրանց, ովքեր զինվորների ընտանիքներին են օգնում: Սա եւս մարտահրավեր է: Մեկ ուրիշն էլ կա, պահանջատիրությունը. «Երբ մարդիկ փող են տալիս, նաեւ պահանջում են, որ զինվորների անվտանգության մակարդակը բարձրանա»,- նկատում է Վարուժանը: Այսինքն սա առաջացնում է հասարակության պահանջատիրություն, ներքին շարժ, իսկ մարտահավեր է, որովհետեւ փաստ չէ, որ սա թույլատրելի է մեզ: Անկեղծ ասած ես մի անթույլատրելի բան գիտեմ. այն, որ մենք չենք կարող այլեւս այսպես ապրել, որովհետեւ այնպես, ինչպես մենք ենք ապրում, ապրել չի կարելի, այն պարագայում, երբ ապրել կարելի է: Մենք կարող ենք: Վարուժան Ավետիքյանը տեղեկացրեց, որ հոդված է նախապատրաստումՙ մեր թերթի համարՙ հենց այս մարտահրավերների մասին եւ ոչ միայն: Թեման չենք փակում... |
