ԿՌՎԵԼ, ԴԻՄԱԴՐԵԼ, ԴԻՄԱՆԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ Այսօր, Արցախյան պատերազմի 41-րդ օրը, որքան էլ որ դժվար լինի պետք է փորձենք սառը դատել եւ ներկա պահի համար մի քանի հաստատումներ անել: Առաջինՙ հայկական կողմը պատրաստ չէր այսպիսի լայնածավալ հարձակումը դիմակայելու, որի համար առաջին հերթին պետք է մեղադրել Ազգային անվտանգության ծառայությանը, որը զբաղված էր ամեն ինչով, բացի իր բուն պարտականությունիցՙ հետախուզություն եւ հակահետախուզություն: Պատրաստ չէր նաեւ մեր պաշտպանության համակարգըՙ նախարարություն եւ բանակ, որը ստիպված եղավ ադրբեջանաթուրքական զորքի օդայինՙ այսպես կոչված 5-րդ սերնդի տեխնոլոգիական գերազանցությանը դիմադրել կոնվենցիոնալՙ խրամատային մարտակարգով, որի հետեւանքով տվեցինք այդքան մեծաթիվ զոհեր, կորցրեցինք (հուսանքՙ ժամանակավորապես) Արաքսի հովիտը գրեթե ամբողջությամբ, այսինքն Արցախ-Իրան ռազմաքաղաքական մեծ նշանակություն ունեցող սահմանային գիծը: Պատրաստ չէինք նաեւ քաղաքականապես: Ներքին խժդժությունները, քաղաքական տարբեր ուժերին մեկուսացնելու, հասարակության մեջ արհեստական բաժանումներ ստեղծելու, ընդհուպՙ խորացնելու, կոռուպցիայի դեմ պայքարի անվան տակ ոչ-յուրային ղեկավարներին հալածելու, անգամ գեներալիտետի ներսում ջոկողություն սերմանելու պայմաններում թուլացվեց նաեւ արտաքին քաղաքական ներուժը, անտեսվեց ավանդական բարեկամների հետ հարաբերությունների խորացման, պոտենցիալ նոր բարեկամներ շահելու հրամայականը, ընդհուպՙ անվստահելիություն ներշնչվեց մեր ավանդական գլխավոր բարեկամիՙ մեր միակ դաշնակից Ռուսաստանի նկատմամբ: Եվ ի վերա այսր ամենայնիՙ սկզբնական անփույթ վերաբերմունքի պատճառով շարունակվեց մոլեգնել համավարակը երկրումՙ բոլորիս ուշադրությունը, ներառյալ բժշկաառողջապահության հանրույթի, սեւեռելով այդ արտասովոր թշնամու վրա: Երկրորդ, հակառակ կողմից դիտված, առանց բացառության բոլորի համար ակնառու դարձավ հակառակորդի կատարյալ ձախողումը կայծակնային հարվածով Հայաստանն ու Արցախը ծնկի բերելու գործում: Թշնամին հույսը դրել էր ոչ միայն ռազմական իր գերազանցության (ըստ շվեդական համապատասխան ինստիտուտի տվյալներիՙ Բաքուն այս պատերազմին էր նախապատրաստվել 24 մլրդ դոլար գումարի սպառազինությամբՙ մեր 4 մլրդ դոլարի դիմաց), այլեւ մեր ներքին տարաձայնությունների, պառակտվածության, ինչպես նաեւ Երեւան-Մոսկվա հարաբերություններում տիրող անվստահության մթնոլորտի վրա: Դեռեւս սեպտեմբերի սկզբին Հեյդար օղլի Իլհամը հրապարակավ մարտահրավեր էր կարդում Հայաստանին «մեկը մեկի դիմաց» սկզբունքով, իր խոսքովՙ «один на один» կռվելու: Սակայն նրա բանակը Արցախի վրա հարձակվեց ոչ թե մենակ, այլՙ թուրքական զինուժի եւ վարձկան ահաբեկիչների հետ համատեղ: Իսլամ արմատական ահաբեկիչների ներգրավումը որպես առաջապահ հետեւակՙ քարոզչական իմաստով նաեւ ամոթալի քայլերից մեկը եղավ թե՛ Թուրքիայի, թե՛ Ադրբեջանի համար, մանավանդ երբ նկատի առնենք նրանց ներգրավմանը հետեւած եվրոպական տարբեր մայրաքաղաքներում օրերս կատարվող ահաբեկչական արյունոտ դեպքերը, ընդհուպՙ թուրքական «Գորշ գայլեր» կազմակերպության արգելումը Ֆրանսիայում: Ի դեպ, առաջին անգամ չէ, որ Ադրբեջանը, միշտ իր փողովՙ բայց թուրքական կավատությամբ, արցախյան ճակատ է ուղարկում վարձկանների: 1994 թ. ձմեռային հարձակումներին հայր Ալիեւն էր նույնը արել Աֆղանստանից բերված մուջահեդների հաշվին, որոնց վախճանը, ինչպես կհիշեն մեր հին ազատամարտիկները, եղավ այնպես, ինչպես այժմ է տեղի ունենում Արցախի կիրճերում... Պատերազմի 2-րդ օրն արդեն անխնա ռմբակոծելով Արցախի մայրաքաղաքն ու մնացյալ քաղաքները, գյուղերն ու անտառները, Բաքուն ավելորդ անգամ համոզեց բոլորիս, որ Բաքուն իբրեւ բնակելի տարածք պետք չունի Արցախին: Փաստեց նաեւ, դարձյալ, որ հայությունը իրավունք ունի չվստահելու Ադրբեջանի իշխանություններին, եւ որ ոչ մի կարգավորում, որը նախատեսում է Արցախը շրջապատող անվտանգության գոտու զիջում ու, միաժամանակ, արցախցիների եւ ադրբեջանցիների համակեցություն չի կարող ընդունելի լինել մեզ համար: Ավելինՙ թուրք-ադրբեջանական ահաբեկչական նախահարձակումը ապացուցեց նաեւ, որ իզուր են համանախագահող երկրների միջնորդական ջանքերը, առ ոչինչ են նրա որոշումները, քանի դեռ Ադրբեջանը ղեկավարում են Ալիեւների ու Փաշաեւների կլանները, քանի դեռ կա Անկարայի Սուլթանը: Պետք է ընդունել նաեւ այն իրողությունը, որ մեր դաշնակից Ռուսաստանը փաստորեն ոչ մի պատասխանատվություն չի ստանձնում Արցախի անվտանգության համար, որը նրա համար ո՛չ Դոնբաս է, ո՛չ Օսեթիա եւ ո՛չ էլ Աբխազիա: Մոսկվան կարմիր գիծ է քաշել ՀՀ-ի շուրջ որպես անձեռնմխելի գոտի եւ սպասում է դեպքերի զարգացմանը: Ուրիշ ելք չունենք, պիտի կռվենք մենակ, ինչպես կռվել ենք 40 օր, պիտի դիմադրենք ու դիմանանք: Դա՛ կլինի թշնամիների պարտությունը ու մեր հաղթանակը: |
