ԿԱՊԻՏՈՒԼԱՑԻԱ, ԹԵ՞ ՊԱՐԶԱՊԵՍ ՊԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ Օրերս մասնակցեցի հեռուստատեսային մի բանավեճ-քննարկման, որի թեման, ինչպես հայտնել էին հրավիրողները, հայաստանյան մամուլի եւ առհասարակ մեր տեղեկատվական դաշտում տիրող վիճակն էր, ըստ ինձՙ խայտառակ վիճակ, որի գլխավոր պատասխանատուն իշխանությունն էՙ երկրում տիրող անվստահության մթնոլորտի, հասարակությանը հուզող հարցերին անբավարար, հաճախ հակասական, ոչ օպերատիվ, երբեմն էլ սուտ տեղեկություն տալու պատճառով: Հայտնապեսՙ բանավեճի կազմակերպիչների նպատակը ոչ իշխանական, ավելի շուտՙ ընդդիմադիր մամուլը ձաղկելն էր, որը, իմ տպավորությամբ, նրանց չհաջողվեց, եւ փոխարենը կրկին շեշտվեց այն, որ եթե իշխանական օղակները հասարակությանը իրազեկելու գործում աշխատեին համակարգված, օպերատիվ, պարկեշտ եւ անսուտ սկզբունքով, ապա մամուլն ու լրագրողները այսքան սանձարձակ չէին դառնա իրենց քննադատություններում, նվազ կլինեին, գեթ որոշ չափով, խծբծանքները, կզատորոշվեին նրանքՙ ովքեր պղտոր աղբյուներից են խմում ջուրը: Իշխանությունը, նախքան ուրիշներին մեղադրելը, պետք է հիմնովին փոխի իր ստվերային քաղաքականությունը, որդեգրի տեղեկատվականՙ հնարավոր չափով բաց, այսպես կոչված կանխող կամ առաջանցիկ գործելակերպ, որի դեպքում միայն կարելի կլինի կանխել կասկածի, ենթադրությունների, նաեւ չարամտության հիման վրա կառուցված լրահոսքը: Եթե ինքդ չես ասում ճշմարտությունը, ուրեմն դուռը բաց ես թողնում ամեն տեսակ մեկնաբանությունների, պնդումների ու խեղաթյուրումների առջեւ, որի համար միայն ինքդ ես մեղավոր: Մանավանդՙ համացանցային տիրապետության մեր օրերում: Այսուհանդերձ այս չէր այսօրվա համար իմ ընտրած թեման, այլՙ բանավեճ-քննարկման մասնակիցներիցՙ ինձ համար հարգելի մի անձնավորության յուրօրինակ սահմանումը «կապիտուլացիա» եւ «կապիտուլանտ» եզրաբանություններին: Տեղում չէի կարող ժխտել այդ սահմանումը ոչ միայն այն պատճառով, որ այն որոշապես դուրս էր մեր արծարծած թեմայից, այլեւՙ ինքս պատրաստ չէի մասնագիտականորեն ժխտել կամ հերքել նրա ներկայացրած բացատրությունները, որոնք հեռու էին համոզիչ լինելուց առաջին տպավորությամբ իսկ: Հակիրճՙ նրա բացատրությունը: 44-օրյա պատերազմը, նոյեմբերի 9-ի տխրահռչակ հայտարարությունը եւ հունվարի 12-ի պայմանավորվածությունը չի կարելի կապիտուլացիոն ակտ համարել, քանի որ այն... նման չէ ո՛չ Գերմանիայի եւ ո՛չ Ճապոնիայիՙ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին կնքած կապիտուլացիոն պայմանագրերին: Ավելինՙ եթե «կապիտուլացիա» անվանենք մեր պարտությունը, ապա ինքնաբերաբար ընդունած կլինենք մեր ագրեսոր, նախահարձակ լինելը, քանի որ, մեր զրուցակցի կարծիքով, թե՛ Գերմանիան եւ թե՛ Ճապոնիան նախահարձակ էին, ագրեսոր, իսկ մենքՙ ոչ: Բարեբախտաբար, մեր զրուցակիցը որպես տարնմանության ապացույց չհիշեց, որ մինչ Ադոլֆ Հիտլերը ինքնասպանություն գործեց, իսկ Ճապոնիայի կայսրը հրաժարվեց իր «աստվածային» լինելու կոչումից, մինչդեռ մեր հայրենիքում ոչ ոք ինքնասպան չեղավ եւ ոչ ոք իր բացարձակ «իրավունքներից» չհրաժարվեց: Ըստ նրա, մեր պարագայում եղածը ընդամենը պարտություն էր... Հեռուստատեսությունից տուն վերադարձիս ստիպված եղա պրպտել ունեցածս բառարաններից ամենահեղինակավորները: Ընդհանուր առմամբ, թե՛ Larousse, թե՛ Oxford, թե՛ մյուս բառարանները Capitulation բառի ծագման եւ գործածության նույն կամ համանման բացատրությունն են տալիս, որոնց համահունչ է Ստ. Մալխասյանցի աննման Բացատրական բառարանը, ըստ որիՙ Կապիտուլացիա= 1. Թշնամու հետ կնքուող պայմանագիր ռազմական գործողութիւնների դադարեցման մասինՙ յաղթողի առաջարկած պայաններով: 2. Թշնամու անձնատուր լինելը: Միայն Universal English Dictionary ստվարածավալ բառարանն ունի կարեւոր մեկ հավելումՙ Unconditional Capitulation (Անձնատրություն առանց պայմանի) հասկացությունը, որին իբրեւ օրինակ հիշում է Գերմանիայի անձնատուր լինելը 1945-ին: Այսուամենայնիվ իմ բառարաններից ո՛չ մեկում չի կարեւորվում նախահարձակ, ագրեսոր լինելու կամ չլինելու պարագան: Այսուհանդերձ, հավանաբար, կապիտուլացիոն բոլոր ակտերը նույնական չեն լինում: Տարբեր հանգամանքներ եւ ազդակներ պատճառ են դառնում տարբեր լուծումների, տարբեր հետեւանքների, ինչպես մեր պարագայումՙ 3-րդ կողմիՙ Ռուսաստանի միջամտությունը, ինչպես նաեւ պատերազմը դադարեցնելու 2-3 առիթներից հրաժարումը եւ հակամարտությունը մինչեւ կապիտուլացիա տանելու համառությունն ու հիմարությունը: Առավել եւսՙ երբ պատերազմը շարունակվում է սողացող ու կետային բռնկումներով, ավելի քան մեկ տարի: Մեր պարագայում եւս մեկՙ տարօրինակ բացառություն է կազմում այն, որ սահմանադրական գերագույն մարմինըՙ խորհրդարանը, հատկապես իշխանական մեծամասնությունը, չի քննել ու չի վավերացրել ո՛չ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի, ո՛չ էլ հունվարի 12-ի պայմանավորվածությունները, ըստ երեւույթին կառչելով ստորադիր 3 կողմերի հնարամտությամբ «հայտարարություն» կոչվող, սակայն ըստ էության ավելի քան գործող, մեզ համար ավելի քան կործանիչ այդ ակտից: Մինչդեռ խորհրդարանը իրավունքի ուժով կարող էր եւ կարող է առ ոչինչ համարել դրանք, փրկելով իրեն դավաճանի աղվեսադրոշմից: Հետեւաբար իրավացի են բոլոր նրանք,- կազմակերպություններ եւ անհատներ,- որոնք այս օրերին եւ ընդհանրապես պահանջում են առանց ժողովրդի գիտության եւ համաձայնության չպայմանավորվել ոչ մի բանի շուրջ, չգնալ Սոչի ու Բրյուսել ո՛չ «խաթեր» համար, ո՛չ էլ մուրացկանության: |
