ՀԵՌԱՆԿԱՐՈՒՄՙ ՍՏՐԿՈՒԹՅԱՆ ԴԱՐԱՇՐՋԱՆ ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ Պահն է թելադրում օրվա թեման, իսկ ներկա պահի թեման խոստանում է լինել ոչ թե օրվա, այլ առաջիկա 50 կամ 100 տարիների թեմա, ինչպես Ալեքսանդրապոլի ամոթալի պայմանագիրը, ինչպես Մոսկվայի (մեր բացակայութամբ) եւ ապա Կարսի (մեր ներկայությամբ) կայացած ճակատագրական պայմանագիրը։ Ասում ենՙ վերջինը ստորագրած մեր երկու ներկայացուցիչներից Պողոս Մակինցյանը Երեւան վերադարձին խոստովանել է, որ ճիշտ կլիներ, եթե տեղում ինքնասպան լիներ, քան ստորագրեր փաստաթուղթը… Չգիտեմՙ որեւէ բան կփոխվե՞ր նրա ինքնասպանությամբ, բայց նրա, այդ հայ բոլշեւիկի խոստովանությունը անկասկածելի ապացույցն է այն բանի, որ հայ բոլշեւիկները ամբողջական գիտակցումը ունեին իրենց գործածՙ թեկուզ պարտադրված արարքի, ճակատագրական պատասխանատվությունը իրենց մեղսունակ քայլերի։ Մեր թերթի ներկա համարի վերլուծական բաժինը գրեթե ամբողջությամբ նվիրված է, ինչպես պիտի տեսնի ընթերցողը, ճակատագրական նույն թեմայինՙ այսպես կոչված Հայաստան-Թուրքիա կամ հայ-թուրքական հարաբերություններին, ավելի կոնկրետՙ օրերս սկիզբ առած բանակցային գործընթացին։ Մեր ձեռնհաս աշխատակիցներըՙ խորաթափանց հրապարակագիր Երվանդ Ազատյանը, դիվանագետ Գրիգոր Առաքելյանը, թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը, պատմաբան Սուրեն Սարգսյանը, լրագրող Մարիետա Խաչատրյանը, «Զարթօնք» թերթի խմբագիր Սեւակ Հակոբյանը եւ սյունակագիր Հակոբ Միքայելյանը իրենց մասնագիտական հայեցակետերից դիտարկում ու վերլուծում են սկսված այդ գործընթացը, կռահումներ եւ ընդհանրացումներ անում պատշաճ թելադրանքներով, ձեռնպահ մնալով լրագրական, մանավանդ ֆեյսբուքային խծբծանքներ անելուց, որով այս օրերին դժժում են խնդրով հետաքրքրվող մեր լրատվամիջոցները։ Պահը շատ լուրջ է նման բաներով զբաղվելու համար։ Խնդրո առարկա է երկրի ճակատագիրը եւ ամբողջովին տարբերՙ վարչապետի ու նրա թիմակիցների շեփորած «խաղաղության դարաշրջանից»։ Ստրկության եւ ստրկամտության դարաշրջանն է սկսվում նվաստացուցիչ պարտության, մարդկային, տարածքային ու նյութական ծանրածանր կորուստներից հետո, ընդհանուր անապահովության պայմաններում։ Իրավիճակն զգալու, վերահաս նորանոր վտանգները չեզոքացնելու, օրհասական վիճակից երկիրը դուրս բերելու պարտականությունը մի կողմ թողածՙ ա՛յս պահին հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգի բերելու գործընթացը, կրկնում եմՙ այս պահին, մեզ չի կարող խոստանալ որեւէ լավ բան, որքան էլ որ Ռուսաստանն ու Ամերիկան, Եվրոմիությունն ու ՆԱՏՕ-ն դա պահանջեն, ստիպեն անգամ։ Հայ կոմունիստները, Կարսից հետո, գոնե մխիթարությունն ունեցան, որ երկաթյա վարագույրից այս կողմ, պարփակված վիճակում, կարողացան գյուղատնտեսություն ստեղծել, ապա արդյունաբերություն զարգացնել, հաց եւ կրթություն տալ մարդկանց, գիտությունը, արվեստն ու սպորտը բարձր հիմքերի վրա դնել, ազգաբնակչության թվաքանակը, հակառակ բռնադատությունների եւ պատերազմի զոհերի, աննախադեպՙ 4 միլիոնի հասցնել։ Մինչդեռ… Կարիք չկա բանագնաց կամ ներկայացուցիչ Ռուբեն Ռուբինյանին մեղադրելու իր երիտասարդության համար, որը գուցե նրա միակ առավելությունն է։ Կարիք չկա նաեւ բորբոքված ներվերի համար նրան ձեռք առնելու. դա նրա երիտասարդությունից է։ Սակայն կարիք կա, պե՛տք է նրան հարց տալ, թե ինչո՞ւ է ստանձնել նման ծանրածանր պատասխանատվություն, երբ կարող էր իրեն հանձնարարություն տվողին առարկել, որպես օրենսդիր մարմնի նախագահի տեղակալ, որ իր կամ խորհրդարանի որեւէ պատգամավորի ներգրավումը այդ գործընթացումՙ ոչ միայն նպատակահարմար չէ, այլեւ հակաօրինական է, քանի դեռ տվյալ անձը օրենսդիր է եւ ո՛չ գործադիր։ Ասածիս կարելի է առարկելՙ նա չլիներ, ուրիշին կհանձնարարվեր այդ պարտականությունը։ Այո, բայց այստեղ կարեւորը հանձնարարողի անձն է։ Այս պարագայումՙ մի անձ, որը հայտնի է իր խարդախությամբ, ստախոսությամբ, իր պատասխանատվությունը այլոց վրա գցելու, գործընկերներին դավաճանելու շատ ուրույն բնավորությամբ։ Թեթեւամիտ է այն անձը, որը չի կարողանում մերժել նման հանձնարարությունը նման մարդուց։ Պատասխանատվությունՙ դարերի առաջ։ Անցյալի օրինակները ներկա պայմաններում օրինակելի չեն, բացարձակապես։ Մանավանդ որ դրանք բոլորն էլ ձախողվել են, հե՛նց Թուրքիայի կողմից։ Եվ ժողովրդային ասացվածքը փորձի ու փորձանքի մասինՙ պետք է փոխելՙ փորձը փորձանք է։ Այս վերջին փորձը մեզ տանելու է ստրկացման։ Այս պահին, այսպիսի վիճակում, այսպիսի իշխանությամբ եւ այսպիսի ընդդիմությամբ մեզ հակացուցված է դարավոր թշնամու հետ բանակցելը, առանց նախապայմանի թե նախապայմանով։ |
