ԿՈՉԻՑ ԱՌԱՋ ԵՐԱՇԽԻՔՆԵՐ ԵՆ ՊԵՏՔ ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ Սփյուռքահայերին ուղղված վարչապետ Կարեն Կարապետյանի կոչը տարատեսակ ու հակասական գնահատականների արժանացավ, եւ դա բնական էր: Զանց առնելով ջղային եւ անբարյացակամ արձագանքները եւ սպասելով սփյուռքի ինստիտուցիոնալ կառույցների ու երեւելի անձնավորությունների անդրադարձներին, զանց առնելով նաեւ կոչի լեզվախմբագրական անհարթությունները, կարելի է վստահորեն ասել, որ այն հարիր էր հայության ձգտումներին, շատերիս ազգային տեսլականին, հետեւաբար արժանի ամենայն ուշադրության: Դեռեւս անկախությունից շատ առաջ, հատկապես անցյալ դարի 70-ական թվականներից սկսած, անգամ առանց պաշտոնական հայտարարությունների ու կոչերի հնչում էր միտքը, թե Հայաստանը ողջ հայության հայրենիքն է եւ նրա հզորացումը բոլորիս, սփյուռք թե մայր հայրենիք, խնդիրն է: Հետագայում, աղետալի երկրաշարժը, Արցախյան ազատամարտը եւ Անկախության հռչակումը եկան անիմաստ դարձնելու մինչ այդ եղած բոլոր տեսակի վերապահությունները եւ, փոխարենը, հիմնավորելու հայության մեկության գաղափարի իրականացումը: Հիմա քչերն են հիշում ռոմանտիզմի այն ալիքը, որը հորձանք տվեց Սփյուռքից դեպի Հայաստան, առաջնորդությամբ, պե՛տք է շեշտել պատմական այս պարագան, Ռամկավար Ազատական կուսակցության եւ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միությանՙ գոնե տնտեսական ու մարդասիրական մասով: Դժբախտաբար այդ ալիքը փշրվեց երկրում կապիտալի պաշտպանության օրենքների անկատարության, կաշառակերության, հախուռն սեփականաշնորհման, արագ հարստանալու մոլուցքի եւ չտես անհատների զոռբայության արգելապատնեշի վրա: Եկավ մի պահ, հիշում եմՙ 1992 թ.ին, երբ Հայաստանի տնտեսական ու հասարակական զարգացման մեծագույն ջատագովներից Լուիզ Մանուկյան-Սիմոնը անձամբ ինձ խորհուրդ էր տալիս սփյուռքահայ մեր ներդրողներին չքաջալերել: «Նրանք կորցնելու են իրենց ներդրումները, որից հետո այլեւս երբեք չեն վերադառնա այստեղ», մարգարեանում էր ՀԲԸՄիության այն ժամանակվա ղեկավարը: Հետո եկան ավելի բարենպաստ տարիներ, օրենքները կատարելագործվեցին, ներդրումային մթնոլորտը բարելավվեց, եղան մի քանի խոշոր ներդրումներ- Քըրք Քըրքորյան, Էդվարդո Էռնեքյան, Թյուֆենքճյան եւ ուրիշներ-, սակայն «կրիշ ունենալու», «վերխը սկզբից» տալու, «փայ» մտնելու, «ատկատի», պետական պաշտոնը եւ խորհրդարանական անձեռնմխելիությունը անձնական բարեկեցության եւ հարստացման հետ շփոթելու կամ անշփոթ կիրառելու մոլությունը: Հնից մնացին նաեւ երկիրը միանձնյա ղեկավարելու, իշխանության տարբեր թեւերի հակակշռի անհրաժեշտությունը արհամարհելու, վերջապեսՙ ավտորիտարՙ իրարահաջորդ վարչակարգերը, որոնց նվիրականացումը, այժմ, ներկա օրերին, առավել ցայտուն տեսանելի է նախընտրական ցուցակներից, որտեղ ոչ թե սահմանադրական իշխանությունների հակակշիռների սկզբունքն է գործելու, այլՙ կրկին աշխատելու է անձերի ու խմբերի հակակշռությունը միմյանց, ավելի շուտՙ զուգակշռությունը, այսինքնՙ միշտ կենսունակ թայֆաբազությունը: Հետեւաբար ինչ էլ որ լինի հետագայում, նույնիսկ եթե հրաշալի գործեն սահմանադրական նոր կարգերը, վարչապետական դրությունը, այս ընթացքով, կրկնում եմՙ այս ընթացքով, Հայաստանում մենք չենք ունենա տնտեսական այն հզորանքը, որը հիմքն է երկրի անվտանգության, հասարակական բարօրության, Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք իրական միասնության: Վարչապետի կոչը բնականաբար տեղիք է տալիս տարբեր հարցադրումների: Ուստի փորձեմ դրանց մի մասը շարադրել ստորեւ. - Ի՞նչ եք ծրագրում անել սփյուռքում կազմակերպությունների ներսում եւ միջեւ համախոհություն հաստատելու կամ դրան նպաստելու ուղղությամբ: Ընդունո՞ւմ եք, որ այս կարեւոր առաջադրանքը տապալվել է իշխանության որոշ օղակների կողմից նաեւ: - Ի՞նչ է անելու սփյուռքահայ երիտասարդ մասնագետը (բժիշկ, ճարտարագետ, ճարտարապետ կամ ֆինանսիստ), երբ գալիս է Հայաստան առանց նախնական պայմանավորվածության. ո՞վ է զբաղվելու իր աշխատանքի տեղավորման եւ մյուս հարցերով: (Խնդրում եմ, միայն չասեքՙ սփյուռքի նախարարությունը, որի հետ մեր մյուս նախարարություններն անգամ զգուշանում են համագործակցել): - Ի՞նչ է անելու, օրինակ, ամերիկահայ ներդրողը, որն ընդամենը 3 օրում Իռլանդիայում գտել է (իրական դեպք եմ պատմում) իրեն հարմար գործարանը բեռնատար մեքենաների կարպյուրատոր արտադրելու համար, մինչդեռ Հայաստանում 8 օրվա ընթացքում համապատասխան մարմինները չկարողացան նրան ներկայացնել ոչ իսկ մեկ գործարանի սեփականատիրոջը, ոչ էլ բիզնես ծրագիրը: - Ինչպե՞ս եք պաշտպանելու սփյուռքահայ ներդրողներին հարկային մարմինների կամայականություններից, բանկերի վաշխառությունից, թաղային եւ այլ հեղինակություններից: - Ձեր հրապարակած կոչը ուղղված է «սփյուռքահայերին» եւ ոչ սփյուռքահայությանը: Ի՞նչպես հասկանալ, Դուք նկատի ունեք միայն փողատերերի՞ն, թե՞ առհասարակ հայ մարդկանց, ովքեր, համենայնդեպս, ցանկություն կունենան վերադառնալ կամ գալ Հայաստանՙ բնակվելու: - Ի՞նչ եք կարծում, որքա՞ն կտեւի Ձեր պաշտոնավարությունը: Իսկ Ձեզ հաջորդող վարչապետները կշարունակե՞ն դեպի սփյուռք բացվելու կուրսը, թե՞ այն նորից կփակվի եւ կմնա լոկ իբրեւ գրավիչ կարգախոս: |
