ՓԵՆՋԱԲՑԻ ՍԻԽԵՐԸ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՈՒՄ ԵՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ Հ.Ծ. Կանադայում ապրող մոտ կես միլիոն փենջաբցի սիխերից (sikhs) մեկի հետ առցանց հարցազրույցի ընթացքում կանադաբնակ Անի Դյուզդաբանյան-Մանուկյանը պարզել է, որ նրանք վերջերս հայտնաբերել են հայերի Ցեղասպանության վերաբերյալ որոշ տվյալներ, որոնք հիշեցրել են նրանց Հնդկաստանում 1984-ին տեղի ունեցած ըստ տարբեր աղբյուրների, 8-ից 17 հազար սիխերի կազմակերպված ջարդերի շարքը: Արջան Մանհաս անունով մասնագիտությամբ համայնքային պատմաբան սիխ երիտասարդը պատմել է, որ որպես դասընկերներ ունեցել է երկու հայ եղբայրների, որոնց տանը մի անգամ հրավիրված լինելով նկատել է, որ հյուրերից այն կողմ, մի անկյունում առանձնացած մի պապիկ լուսանկարների մի ալբոմ է թերթում: Երբ մոտեցել է, պապիկը նրան պատմել է, թե դրանք 100 տարի առաջ Թուրքիայի կառավարության իրագործած ցեղասպանությունից փրկվածներիՙ իր նախնիների լուսանկարներն են: Տեղեկությունը Արջանին ստիպել է խորանալ պատմության մինչ այդ իրեն անհայտ էջերում եւ պարզել, որ ե՛ւ իր հորական, ե՛ւ իր մորական ապուպապերը 1916-19 թվերին ծառայել են բրիտանա-հնդկական բանակում: Նա նաեւ գտել է իր ապուպապերի հետ ծառայած մեկ այլ զինվորի գրառումները, որտեղ նկարագրված են եղել Իրաքի անապատներում հայ կանանց եւ երեխաներին որպես ապաստարան ծառայող «տեղահանվածների ճամբարների» առօրյան: «Կանանց մատներին մատանիներ կային, բայց շրջապատում ոչ մի ամուսին չկար: Սիխ զինվորները վրաններում գտնվող երեխաներին տալիս էին իրենց ուտելիքը: Նրանք նաեւ թույլ էին տալիս նրանց, որ խաղան իրենց մորուքների ու գլխի փաթթոցների հետ: Կանանց եւ երեխաների մեծ մասը սեռական ոտնձգությունների զոհ էին դարձել եւ խիստ վախեցած տեսք ունեին», գրված է եղել օրագրում: Արջանը խուսափել է ավելի մանրամասնելուց դեպքերը, քանի որ դրանք մեծ ցավ են պատճառել նրան: Նա միայն ավելացրել է, որ Առաջին աշխարհամարտի օրերին, ըստ իր հայտնաբերած փաստերի, գերի ընկած սիխ եւ բրիտանացի զինվորներին օսմանցիները տեղավորել են տեղահանված հայերի ճամբարներում, բայց նրանք քրիստոնյա եւ մահմեդական ռազմագերիներին առանձնացրել են սիխ եւ հինդուս ռազմագերիներից, ուղարկելով այս վերջիններին Ռաս-էլ-Այնում գտնվող «վատագույն պայմաններով» ճամբարներ, որպեսզի աշխատեին Բաղդատի երկաթգծի կառուցման վրա: «Թուրք զինվորները սիխերին ստիպում էին միս ուտել, կտրում էին նրանց մորուքները եւ փախցնում նրանց գլխի փաթթոցները», պատմել է Արջանը հավելելովՙ «Այդ ծանր պայմաններում նրանքՙ իմ նախնիները ականատես են եղել հայերի տանջանքներին: Երբ մենք մոտեցանք մի ջրհորի, միջատների մի ամբողջ խումբ դուրս թռավ այնտեղից: Ահավոր ծանր հոտ էր գալիս: Ջուրը պիտանի չէր խմելու: Ջրհորում խեղդամահ էին արել հայերին», այս տողերն էլ Արջանը գտել է մեկ այլ սիխ ռազմագերուՙ Սիշիր Սարբադհիկարի հուշերում, որոնք հրատարակվել են «Adhi Le Baghdad» (դեպի Բաղդադ) խորագրով: Արջանի հետ հարցազրույցը որքան հետաքրքրական փաստեր էր պարունակում, նույնքան հուզիչ ու սրտաճմլիկ էր, եզրակացնում է Անի Դյուզդաբանյան-Մանուկյանը «Միրոր Սփեքթեյթրի» էջերում: |
