ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՆՈՐ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆԸՙ «ԷՐԻՎԱՆ. ԹԱՔՑՐԱԾ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ» ՎԱՎԵՐԱԳՐԱԿԱՆ ՖԻԼՄԸ ՏԱՐԱԾԵԼ ԱՐՏԵՐԿՐՈՒՄ ԱՆԱՀԻՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, Գերմանիա Երբ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը 2016-ի տարեվերջին իրեն ունկնդիր հանրությանը հուսադրեց, թե խաղաղ ճանապարհով Երեւան են հասնելու, մենք կարծեմ այսպես պատասխանեցինքՙ թող գան, եթե խաղաղության պայմանագիր են ուզում կնքել: Նախագահ Ալիեւին իր հանրությունը ե՞րբ կհուշի, թե այդ պայմանագիրն այլընտրանք չունի, անհրաժեշտ է, առայժմ դժվար է կռահել: Իսկ երիտասարդներին ֆաշիստական գաղափարախոսությամբ սնող մեր հարեւան պետության արդի նկրտումների մասին պիտի բարձրաձայնենք հենց հիմա, առանց վարանելու, եվրոպական բոլոր ամբիոններից, երբ հայ- ադրբեջանական հակամարտության գիտակները մեզ ուսուցանում ենՙ փոխզիջման գնացեք, լեզու գտեք: Նրանց պիտի հուշել այցելել Բեռլինում Ադրբեջանի դեսպանության կայքէջը, եւ ժամեր ուսումնասիրելուց հետո պարզ կդառնա, որ ռասիստական քարոզչական այս հարթակը մեր անվտանգությանն է սպառնում: Միջազգային իրավունքի հայրենի մասնագետների կարծիքն եմ ակնկալում լսել` չդիմե՞նք միջազգային դատարան: Փաստ, ապացույց` ինչքան ուզես. ատելություն քարոզող հոդված-ելույթների ստվար թղթապանակը Բաքուն ամեն օր ավելի է բեռնում: Ադրբեջանի մյուս դեսպանությունների կայքէջերը չեմ մտել, բայց կարող եմ վստահեցնել, թե Բեռլինում 2016-ի սեպտեմբերի 7-ից պաշտոնավարող նոր դեսպան Ռամին Հասանովը գերբեռնել է իրենց կայքէջըՙ մանավանդ Ղարաբաղի մասին կեղծ ու շինծու տեղեկատվությամբ: Նույն տիրույթում իրազեկ ենք դառնում, որ դեկտեմբերի 21-ին Բաքվում կայացել է «Էրիվան. թաքցրած ճշմարտություններ» եռալեզուՙ ադրբեջաներեն, ռուսերեն, անգլերեն վավերագրական ֆիլմի շնորհանդեսը: Ֆիլմը ստեղծվել է Ադրբեջանի ազգային ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի եւ «Վիրտուալ Ղարաբաղ» («Virtual Qarabag») տեղեկատվական տեխնոլոգիական կենտրոնի համագործակցության շրջանակներում, ստացել երիտասարդության եւ սպորտի նախարարության կազմակերպչական աջակցությունը: Նախարարությանը կից հանրային խորհրդի երիտասարդների հետ տարվող աշխատանքի ղեկավար, «Վիրտուալ Ղարաբաղ» կենտրոնի համակարգող Նուրեդդին Մեհդիեւը նշել է, թե Ադրբեջանի հնագույն մշակութային կենտրոններից մեկը համարվող ժամանակակից Երեւանը, պատկանում է ադրբեջանցի թուրքերին, թե հայերը տարիներ ի վեր փորձում են թաքցնել այս ճշմարտությունը: Ադրբեջանի երիտասարդության եւ սպորտի նախարար Ազատ Ռահիմովն էլ ընդգծել է, թե պատմության ինստիտուտի համատեղությամբ ստեղծված ֆիլմը արխիվային նյութերի, գիտական հետազոտությունների վրա է հիմնված եւ լայն զանգվածներին իրազեկելու ամենահաջող միջոցն է: «Գրավյալ տարածքներում ոչնչացվում են մեր ազգին պատկանող նյութական եւ պատմամշակութային կոթողները, հայ զավթիչների վայրագությունները վերջին 150 տարիներին կատարվել են Երեւանում, այնուհետՙ մեր Զանգեզուրում,Վեդիբասարում, Ղարաբաղի պատմական այլ վայրերում: Բայց ամենամեծ հարվածը հասցվել է Երեւանին», ասել է նախարար Ռահիմովը: Պատմության ինստիտուտի տնօրեն Յաղուբ Մախմուդովն էլ ընդգծել է, թե Երեւանում այսօր միակ պահպանվածը մի մզկիթ է, որեւէ ուրիշ հուշարձան, որի վաղեմությունը գերազանցում է 200 տարին, չկա, ջնջվել են: Ադրբեջանի նախագահի հասարակական-քաղաքական հարցերով օգնական, նախագահի աշխատակազմի նույնանուն բաժնի ղեկավար Ալի Հասանովն էլ նշել է, որ հնամյա Էրիվանի պատմության վկայությունների մասին անհրաժեշտ է ստեղծել բացիկներ, գրքույկներ եւ դրանք կիրառել զբոսաշրջային ոլորտում: «Մենք պիտի տարածենք այս ֆիլմը: Արտերկիր մեկնողները պիտի մասնակցեն այս ֆիլմի հանրայնացմանը, այդ կերպ պատմական իրողությունը հասու կդառնա շատերին», ասել է Հասանովըՙ շեշտելով, թե Ղարաբաղի, հայ- ադրբեջանական հակամարտության մասին աշխարհն իրազեկ է դառնում երկու այլընտրանքային եղանակովՙ հայկականՙ մտացածին, կեղծ տեղեկատվության միջոցով եւ իրենցՙ ճշմարիտ լրատվությամբ: Հասանովն այնուհետ նկատել է տվել, թե «Հայերի հետ հարեւանությունն Ադրբեջանի համար միայն խնդիրներ է հարուցել: Այդ հարեւանությունն Ադրբեջանի ժողովրդի եւ երիտասարդության առջեւ աշխարհաքաղաքական խնդիր է դնումՙ նրանցից պաշտպանել մեր պատմությունը, մշակույթը, հետագա զարգացումը: Վիրտուալ աշխարհում, վիքիպեդիայում, google- ում անհրաժեշտ է հայերից հարյուրապատիկ առավել տեղեկատվություն հրամցնել, նրանցից ակտիվ լինել»: Ադրբեջանի նախագահի օգնականն անդրադարձել է նաեւ Պալմիրային: «Աշխարհն անտարբեր է մահմեդական հինավուրց քաղաքների ու պատմական կոթողների հանդեպ, մահմեդական Արեւելքի, այդ թվումՙ Սիրիայի տարածքում գտնվող Պալմիրան օդուժի ռմբակոծման պատճառով հողին է հավասարվել: Ափսոսՙ այն տարածքը, որ անվանում ենք «քաղաքակիրթ Արեւմուտք», այդ վերաբերմունքն ունի մշակութային հուշարձանների պահպանության վերաբերյալ: Նրանց հանդուրժողականությունն ու բազմամշակույթ ներկայանալն էլ նույն վիճակում է: Մեր ու նրանց տարբերությունն այն է, որ հարգում, սիրում ենք Ադրբեջանում ապրող բոլոր ազգություններին, էթնիկ փոքրամասնություններին»: Հասանովը խոսել է Արեւմուտքիՙ փախստականների հանդեպ անհանդուրժողականության մասին, անդրադարձել իսլամաֆոբիային եւ իր ելույթն եզրափակել հետեւյալ արտահայտությամբՙ ադրբեջանցիներս այդ հիվանդության զոհն ենք հիմա: Տարիներ առաջ Դյուսսելդորֆի պարսկական խանութներից մեկում, մասնագիտությամբ հոգեբան ներկայացած ու իսլամական հեղափոխության պատճառով Գերմանիայում ապաստանած պարսիկ խանութպանը, երբ լսեց, որ Երեւանից եմ, ասացՙ «Շատ ուրախ եմ, մեր քաղաքից ես ուրեմն»: «Մեր քաղաքից» արտահայտությունը երկար զրույցի առիթ դարձավ. պարսիկներից ով ներս մտավ, մասնակցեց մեր զրույցին, իսկ վերջումՙ լռեցին: Հասկացան երեւի, որ այդպես միայն անիրազեկ հանրության մեջ կարող են պատմության գիտակ ներկայանալ, իսկ ինձ հետ դրանից հետո միշտ սիրալիր էին: Չգիտեմՙ պարսիկներն իրենց գիտական գրականության մեջ ինչպե՞ս են ներկայացնում Երեւանը, բայց մեր մյուս հարեւանի երեւակայությունն ու ախորժակը զսպենք նաեւ ադրբեջաներեն լեզվով ներկայացնելով մեր ակադեմիական հրատարակություններն ու ֆիլմերը: Խավարը պատերազմ է սնում: |
