ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ 25-ԱՄՅԱԿԻ ԱՌԹԻՎ ՆԻԿՈԼԱՅ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, Հայաստանի Հանրապետությունը կայացած արդիական պետություն է եւ միջազգային հանրության լիիրավ անդամ Սկիզբը` նախորդ համարում, վերջը` հաջորդիվ 2. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ԼԻԻՐԱՎ ԱՆԴԱՄՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԸ 1991թ. սեպտեմբերի 21-ը շրջադարձային եղավ հայերի պատմության մեջ: Աշխարհի քաղաքական քարտեզի վրա հայտնվեց Հայաստանի Հանրապետությունըՙ որպես ազատ, անկախ եւ սուվերենՙ ինքնիշխան պետություն: Դա կապված էր Խորհրդային Միության փլուզման հետ, որի փլատակների վրա քաղաքական ասպարեզ իջան 15 անկախ պետություններ, այդ թվում եւ Հայաստանի Հանրապետությունը: Անկախ Հայաստանի առաջին պրեզիդենտ ընտրվեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը( 1991-1998թթ.), երկրորդ պրեզիդենտՙ Ռոբերտ Քոչարյանը(1998-2008թթ), իսկ 2008թ. ապրիլից մինչեւ օրսՙ այդ բարձր պաշտոնում Սերժ Սարգսյանն է: Պատմական այդ շրջադարձային պահից անցել է ընդամենը քառորդ դար: Դա համարվում է անցումային շրջան, որի հիմնական խնդիրը Հայաստանի որպես անկախ, արդիական ազգային պետության կայանալն է եւ միջազգային հանրության լիիրավ անդամ դառնալն ու նրանում իր արժանի տեղը գրավելն է: Պատմական տարբեր դարաշրջաններում վերոնշյալ առանցքային խնդիրները լուծվել են տարբեր ուղիներով: XX դարը եւ XXI դարի սկիզբը միջազգային կառույցների դարաշրջան է, ստեղծվել է այդ կառույցների խիտ ցանց, առանց որոնց անդամակցելու անհնար է արդի միջազգային հարաբերություններում միայնակ, մեկուսի պահպանել անկախություն եւ դառնալ միջազգային հանրության շատ թե քիչ ազդեցիկ անդամ: Այդ ցանցում առաջնայինը Միավորված ազգերի կազմակերպությունն է (ՄԱԿ ), որին այսօր անդամակցում են աշխարհի 193 պետություն: Հայաստանի Հանրապետությունը ՄԱԿ-ի անդամ դարձավ 1992թ. մարտի 2-ին: ՄԱԿ-ին անդամակցելն առաջին եւ լուրջ քայլն էր Հայաստանի միջազգային հանրության անդամ դառնալու ճանապարհին: ՄԱԿ-ի անդամակցմանը հաջորդեց Հայաստանի միջազգային ճանաչման գործընթացը: Դրանում իր կարեւոր դերը խաղաց Հայաստանի ճանաչումը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հինգ մշտական անդամներիՙ ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Չինաստանի, Ռուսաստանի եւ Ֆրանսիայի կողմից: Շուտով դրան միացան այնպիսի ազդեցիկ երկրներ, ինչպես Գերմանիան, Իտալիան, Հնդկաստանը, Ճապոնիան, Իրանը, Կանադան եւ Եվրոպայի, Ասիայի ու Աֆրիկայի բազմաթիվ այլ պետություններ: Ճանաչմանը հաջորդեց դիվանագիտական հարաբերությունների հաստաումը Հայաստանի հետ: Այսօր, ՄԱԿ-ի անդամ 193 պետություններից Հայաստանի Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ ունի մոտ 160 պետության հետ, որը վկայում է Հայաստանի կարեւորության եւ բարձր հեղինակության մասին: Եվ եթե դրան ավելացնենք, որ Հայաստանը դեսպանությունների մակադակով դիվանագիտական ներկայացուցչություններ ունի աշխարհի մոտ 60 պետությունում, իսկ երեսունից ավելի պետություններ դեսպանություններ են բացել Երեւանում, ապա պատկերն ավելի ամբողջական եւ տպավորիչ կդառնա: Առաջինը Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց Լիտվան (21.11.1991թ): Քննարկվող հարցի տեսանկյունից կարեւոր է անդրադառնալ նաեւ Հայաստանի հարաբերություններին իր անմիջական հարեւաններիՙ Թուրքիայի, Իրանի, Վրաստանի եւ Ադրբեջանի հետ: Վրաստանն առաջին երկիրն է աշխարհում, որ ճանաչել է Հայաստանի Հանրապետության անկախությունըՙ 1991թ. հուլիսի 27-ին: Թուրքիան Հայաստանի անկախությունը ճանաչել է 1991թ. դեկտեմբերի 12-ին, Իրանըՙ 1991թ. դեկտեմբերի 25-ին, իսկ Ադրբեջանըՙ մինչեւ օրս չի ճանաչել: Իսկ ինչ վերաբերում է դիվանագիտական հարաբերություններին, ապա նման հարաբերություններ Հայաստանի հետ դեսպանությունների մակարդակով հաստատել են անմիջական հարեւան երկրներից միայն Վրաստանը եւ Իրանը, իսկ Թուրքիան եւ Ադրբեջանըՙ ոչ: Դեռ ավելին, այս վերջին երկուսը փակել են իրենց սահմանները Հայաստանի հետ եւ նրան ենթարկել կոմունիկացիոն շրջափակման, Հայաստանին ներկայացնելով երկու նախապայման: Առաջին, հրաժարվել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման պահանջից, եւ, երկրորդ, ԼՂՀ-ն վերադարձնել Ադրբեջանի ենթակայությանը: Հայաստանը մերժում է երկու նախապայմաններն էլ եւ գտնում, որ հարեւան երկրների միջեւ պետք է հաստատվեն նորմալ հարաբերություններ եւ վիճելի հարցերը լուծվեն խաղաղ ճանապարհով, հիմնված միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքների, այդ թվում ազգերի ինքնորոշման իրավունքի վրա#: Խորհրդային Միության փլուզումից հետո ստեղծվեց մի նոր միջազգային կառույցՙ Անկախ պետությունների համագործակցություն (ԱՊՀ), որի կազմի մեջ ընդգրկվեցին նախկին խորհրդային հանրապետություններից ինը, այդ թվում եւ Հայաստանը: Դա կարեւոր էր ԽՍՀՄ-ի վերացումից հետո ծանր դրության մեջ հայտնված բոլոր նախկին խորհրդային հանրապետությունների համար: Հայաստանն անդամակցում է նաեւ եվրոպական մի շարք կառույցների, այդ թվում Եվրոպայի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպությանը, որի մեջ մտնում են եվրոպական բոլոր երկրները, ԱՄՆ-ը եւ Կանադան, թվով 55 պետություն, Եվրոմիության պառլամենտի երկրորդ պալատինՙ Եվրոպայի Խորհրդին ( Council of Europe), որի կազմի մեջ մտնում են 47 պետություն: Հայաստանը 2004թ. մասնակցում է «Եվրոպական հարեւանության քաղաքականությանը», որը նախապայմաններ է ստեղծում Եվրոպական կառույցներին Հայաստանի ինտեգրման համար: Հայաստանը անդամ է նաեւ մի շարք այլ միջազգային կազմակերպությունների, ինչպես Համաշխարհային առեւտրական կազմակերպությունը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, Սեւծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպությունը եւ այլն; 2015թ. հունվարի 2-ին Հայաստանը մտավ Եվրասիական տնտեսական միության մեջ եւ Ռուսաստանի, Բելառուսի ու Ղազախստանի հետ դարձավ ԵԱՏՄ-ի լիիրավ անդամ: Դա ինտեգրացման ուղղությամբ համարձակ քայլ էր, որը միանշանակ չընկալվեց Հայաստանի եւ միջազգային, հատկապես եվրոպական հանրության կողմից: Սակայն ԵԱՏՄ-ին միանալը չէր նշանակում կապերի խզում Եվրոմիության հետ եւ կամ նրան մեջքով շրջվել: Բազմապիսի կոնտակտները նրանց միջեւ շարունակվում են: Եվ ինչպես հայտարարեց ՀՀ ԱԳ նախարար Է. Նալբանդյանը, «Հաջողությամբ ավարտվել են ԵՄ-Հայաստան նոր շրջանակային համաձայնագրի վերաբերյալ չորս փուլերը: Մենք հույս ունենք մոտ ապագայում ավարտել բանակցությունները»: Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական տվյալների համաձայն, Հայաստանը տարբեր երկրների հետ ստորագրել է 1744 պայմանագիր եւ հուշագիր: Հայաստանը, որպես պետություն առաջին օրվանից հայտարարել է եվրոպական արժեքներին իր հավատարմության մասին, որի տակ հասկացվում են այնպիսի արժեքներ, ինչպես ժողվրդավարություն, օրենքի գերակայություն, քաղաքացիական հասարակություն եւ մարդու իրավունքների հարգում: Հայաստանի հեղինակության բարձրացմանը եւ միջազգային դիրքերի ամրապնդմանը նպաստեց նաեւ միջազգային հանրության կողմից Հայաստանն առաջին քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու ճանաչման փաստը, որի 1700- ամյակը մեծ շուքով նշվեց 2001թ.: Դա ընդունեցին քրիստոնյա բոլոր հարանվանությունները: Մեծ նշանակություն ունեցավ նաեւ Հռոմի Ֆրանցիսկոս I պապի այցելությունը Հայաստան 2016թ. հունիսին, որը նա բնութագրեց որպես «Ուխտագնացություն աշխարհում առաջինը քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակած երկիրՙ Հայաստան»: Հայաստանն իրականացնելով անկախ եւ սուվերեն պետության իր կարգավիճակը, կամքը եւ հաստատակամությունը, դարձել է արդի միջազգային հանրության լիիրավ, լեգիտիմ եւ գործունյա անդամ: Դա Հայաստանի արդիական պետություն դառնալու ամենակարեւոր հենասյուներից մեկն է: |
