ԹՈՒՐՔԵՐԸ ԿԱՌԵՐԵՍՎԵՆ ԻՐԵՆՑ ԱՆՑՅԱԼԻՆ ՊՐՈՖԵՍՈՐ ՎԵՐԺԻՆԵ ՍՎԱԶԼՅԱՆԻ ԳՐՔԻ ՇՆՈՐՀԻՎ ՄԱՆԱՆԱ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ Երեկ տեղի ունեցավ բանագետ, բանահավաք, ցեղասպանագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վերժինե Սվազլյանի «Հայոց ցեղասպանությունը. ականատես վերապրողների վկայություններ» ստվարածավալ գրքի թուրքերեն տարբերակի շնորհանդեսը, որը մինչ այս լույս էր տեսել հայերեն եւ անգլերեն լեզուներով: Այն կազմվել է 700 ականատես վերապրողների վկայությունների հիման վրա: Գիրքը հրատարակվել է 1500 օրինակով: «Հայոց ցեղասպանությունը. ականատես վերապրողների վկայություններ» գրքի անգլերեն տարբերակը թարգմանել են Տիգրան Ծուլիկյանը եւ Անահիտ Դարբինյանը, իսկ թուրքերենը` Տիգրան Տերողումջյանը եւ Պետրոս Չավիքյանը: Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա հիշատակի առիթով գիրքը թուրքերեն Ստամբուլի «Բելգե» հրատարակչությունում հրատարակել է Թուրքիայում մարդու իրավունքների պաշտպան, առաջադեմ թուրք մտավորական, հասարակական-քաղաքական գործիչ Ռագըբ Զարաքոլուն , որը երեկ շնորհանդեսին մասնակցեց: Ի դեպ, Ռագըբ Զարաքոլուի կողմից Ստամբուլում հրատարակվել են նաեւ Վերժինե Սվազլյանի եւս մի քանի գրքեր, որոնցից «Մուսա Լեռան 40-ը» գրքի պատճառով Ռագըբ Զարաքոլուն բանտարկվել է, իսկ ամբողջ տպաքանակը այրել էին: Ցավով պետք է նշենք, որ Ռագըբ Զարաքոլուն, վերադառնալով Ստամբուլ, դատի առաջ է կանգնելու, քանի որ գիրքը հրատարակվել է «Բելգե» հրատարակչությունում, որը ղեկավարում է Ռ. Զարաքոլուն: Շնորհանդեսին ներկաներին Ռ. Զարաքոլուն ողջունեց հայերեն. «Բարեւ ձեզ, սիրելի հայրենակիցներ»: Լրագրողների հետ զրույցում հարցին, թե չի՞ վախենում Թուրքիա վերադանալուց, Ռագըբ Զարաքոլուն պատասխանեց. «Սա խղճի հարց է, իսկ ես չեմ կարող խղճիս դեմ գնալ»: «Թուրքիայի իշխանական խավը մերնմաններին միշտ ցանկացել է լռեցնել եւ նման դատական գործերը դրա ապացույցն են: Մի քանի օրից պետք է դատարանի առջեւ կանգնեմ, եւ այս գործը հարուցվել է դեռեւս երկու տարի առաջ, իսկ փոքր տղաս արդեն երկու տարի բանտում է»,- ասաց Ռ. Զարաքոլուն եւ ավելացրեց, որ Թուրքիայի համար մեծ պատիվ է հրատարակել նման գիրք, որի վրա կես դարի աշխատանք է տարվել. «Թուրք հասարակությանը ամենամեծ ասելիքն այս գրքում է գրված` պարզ, ժողովրդական վկայություներ, որոնք ապրել են այդ ամենը: Յուրաքանչյուր ոք, ով կարդա գիրքը, կտեսնի իր գավառը, եղելությունը եւ կառերեսվի իր ծնողների, պապերի հետ»,- ասաց Ռագըբ Զարաքոլուն: Մեծ մտավորականը նշեց, որ իրենք հրատարակել են նաեւ բժիշկ Իվ Թեոնոնի «1915 թ. մարտին» գիրքը, որը հենց Վատիկանում գտնվող պետական արխիվի եւ ականատեսների վկայությունների հիման վրա է ստեղծվել: Ի դեպ, բժիշկ Իվ Թեոնոնը իր գիտական թեզը գրել է այդ թեմայի հիման վրա. «Դոկտորին բոլորը ծաղրում էին, ասելով` դու ի՞նչ բժիշկ ես, եւ նա ապացուցեց, որ կարող է նաեւ պատմության դոկտոր դառնալ»: Գրքի հեղինակ Վերժինե Սվազլյանը նշեց, որ այս գրքի թուրքերեն տարբերակը շատ կարեւոր է թուրքերի համար, որ եթե վաղը նյուրնբերգ լինի, ապա այս վկայությունները վառ ապացույցներ կլինեն. «Ռ. Զարաքոլուն թուրքական «Զարափ» թերթին տված հարցազրույցում ասել է, որ սա ոչ միայն հայ ժողովրդի պատմությունն է, այլեւ` թուրքերի, սա մեր պատմությունն է»: Վ. Սվազլյանը այս գործը շատ է կարեւորում, քանի որ 1987 թ. «Բելգե» հրատարակչությունը տարբեր բնույթի գրքեր է տպագրել, սակայն նման գիրք դեռ չի հրատարակվել, սա իսկապես երեւույթ է Թուրքիայի մշակութային եւ քաղաքական կյանքում. «Ռ. Զարաքոլուն ասաց, որ այս գիրքը պետք է նվիրի Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլին»: Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանն իր հերթին նշեց. «Ամեն հայ իր գոյությունով ապացուցում է, որ այդ հրեշավոր հանցագործությունը նպատակին չհասավ: Այս աշխատությունը շուրջ կես դարի պատմություն ունի, եւ սա թուրքական հասարակությունը հնարավորություն է տալիս ծանոթանալու մազապուրծ եղած ականատեսների վկայություններին: Վստահ եմ, որ այս գործից հետո Թուրքիայում կավելանան այն մարդկանց թիվը, որոնք կընդունեն եւ կդատապարտեն ցեղասպանությունը: Այս աշխատությունը դեռ երկար ճանապարհ է անցնելու»: |
