ԱՎԱՐՏՎԵԼՈՒ ՄՈՏ ՊԱՏԵՐԱԶՄՆԵՐԸ ԿԱՐՈՂ ԵՆ ԱՌԱՎԵԼ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ԴԱՌՆԱԼ Պատրաստեց Հ. ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ Ստորեւ թարգմանաբար «Ինդիփենդենտ» անգլիական թերթի Մերձավոր Արեւելքի մշտական թղթակից Ռոբերտ Ֆիսքի փետրվարի 2-ի հոդվածը որոշ կրճատումներով: Հեշտ է պատկերացնել, որ պատերազմն ավարտված է, մինչեւ ականանետների շառաչը Ղութայից տեղափոխվում է Դամասկոս եւ այնտեղ պայթում քրիստոնեական Բաբ էլ-Թումա թաղամասում, որտեղ խանութներ են եւ ռեստորաններ, սպանելով վեց մարդու, կամ մինչեւ բանակի հրամանատարներից մեկը գալիս եւ ասում է «Հիշո՞ւմ եք կապիտան Ուալիդին: Նա նահատակվեց չորս օր առաջ»: Ես չափազանց հուզվում եմ ամեն անգամ, որ լսում եմ այդ բառըՙ նահատակվեց, ում մասին էլ որ լինի խոսքը: Բայց այդ մարդն այդպես բնորոշեց կապիտան Ուալիդ Ջաբբուր Խալիլին, որ սիրիական բանակում մարտնչող թղթակից էր: Հրացան չէր կրում: Իր «զենքը» նոթատետրն էր եւ գրիչը, բայց իր աշխատանքը շատ վտանգավոր էր: Ես նրան ճանաչում էի, բայց ոչ շատ լավ: Անցյալ տարի նա լուրեր էր հաղորդում Լիբանանի Քալամուն լեռնային շրջանի պատերազմական գործողություններից: Կարճահասակ, բեղավոր եւ զվարթ անձնավորություն էր: Մտածում էի, թե ուրախ է, որ զինվորական թղթակից է եւ ոչ թե հետեւակ: Նա գրառումներ էր կատարում զառիվարի եզրերին ընկած Ջաբհատ էլ-Նուսրայի զոհված մարտիկների մասին, երբ բանակն ու նրա Հզբոլլահ դաշնակիցը գրավել էին բարձունքը: Ռուս եւ գերմանացի զինվորական պաշտոնական թղթակիցների եւ ֆոտոլրագրողների կյանքը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի օրերին նույնպես շատ կարճ էր, ի հակադրություն դաշնակիցների իրենց գործընկերների կյանքի, բայց նրանք անվեհեր, գիտակցաբար մասնակցում էին դաժան մարտերին: Ուալիդ Ջաբբուրը գրի էր առնում սիրիական բանակի մղած պատերազմը, որը Մերձավոր Արեւելքի արդի պատմության մեջ ամենադաժանն է: Նրան դիպուկահարն էր (հավանաբար Ջաբհատ էլ-Նուսրայի մարդկանցից) խփել Հարաստայի (արեւելյան Դամասկոս) մարտերի ժամանակ: Համաձայն իր ընկերների պատմածի, զրահաբաճկոն էր կրում, բայց շատ դիպուկ արձակված գնդակը կարողացել էր մահացու հարված հասցնել: Ճակատագրի բերումով նա իր գործընկերների հետ երկու շաբաթ առաջ սկսել էր վավերագրական ֆիլմ պատրաստել եւ իր մահը փաստորեն ընկեր-ֆոտոլրագրողներից մեկն էր ամրագրել: Նա քրսիտոնյա էր (ինչպես ենք մենք այժմ կարիքն զգում շեշտելու նման մանրամասները), 38 տարեկան: Ամուսնացած էր եւ ուներ մեկ որդի: Նրա մահմեդական հրամանատարը, որ առաջին անգամ էր ներկա լինում քրիստոնեական արարողությանը, խոստովանել էր իր դամբանականի խոսքում, որ ապշած էր լսելով հնչող երաժշտության ելեւէջները եւ տեսնելով քահանաների ճոխ հանդերձանքը: Համացանցը մեծ տարածում ունի հիմա, եւ զինվորների մասին հաղորդագրությունները զգալիորեն գերազանցում են սովորական քաղաքացիական առօրյային վերաբերող նյութերին: Պատերազմից մահացածների թիվը տատանվում է 240 հազարից 450 հազարի միջեւ: Բայց ամենասարսափելին սիրիացիների համար 19-ամյա Ֆադի Զիդանի մահվան պատկերները դիտելն էր հեռուստատեսությամբ: Ազգային պաշտպանության բանակում էր ծառայում եւ 2015-ին զորակոչվելուց ընդամենը չորս օր հետո Պալմիրայում գերի էր ընկել ISIS-ի ահաբեկիչների ձեռքում: Սկսվել էր իրեն, որպես Ալավեի տանջամահ անելու գործընթացը, որը նկարահանվել եւ ցուցադրվել էր Սիրիայի ներսում, բայց ոչ արեւմուտքում, որովհետեւ չափազանց զարհուրելի էին կադրերը, եւ ես պետք է խնայեմ ընթերցողի զգացմունքները: Սերբերը «Դրինա Վալիի» մահմեդականների հետ նույն ձեւով էին վարվել: Հյուսիսային Աֆղանստանում նույն ձեւով էր պատժել հակառակորդին ուզբեկ գնդապետ Դոստումը: Ինչպե՞ս ենք մենք հանդուրժում նման վայրագությունները: Ինչպե՞ս ենք հանգիստ վերաբերվում արեւմուտքում այս բոլորին, մինչ սիրիացի քաղաքացիներ ծվատված մարմիններով հայտնվում են մեր առաջ: Անցյալ շաբաթ Համայի հյուսիս արեւմուտքում գտնվող մի գյուղումՙ Արաբիյայում էի, ամբողջովին քանդված իհարկե, երբ տեղեկացա, որ սիրիական բանակի կամ «Ազգային պաշտպանության» զորամիավորումների մոտ 350 զինծառայող այդ փոքրիկ գյուղից զոհվել էին մարտերում: Թիվը մեծ է եթե հաշվի առնենք, որ բնակչության ընդհանուր թիվը (կանայք, երեխաներ եւ տղամարդիկ) հազիվ 8 հազար է: Ինչքա՞ն է կորուստը Բաշար էլ-Ասադի բանակում: Կարծում եմ 70-ից 80 հազար: Ի՞նչ հատուցում են ստանալու այդ զոհերի ընտանիքները: Պետք է ավելացնեմ, որ Սիրիայում մոտ 2000 մղոն տարածք անցնելուց հետո, ես Հզբոլլահի կամ իրանյան հեղափոխական պահակախմբի անդամներից ոչ մեկին չեմ հանդիպել, հակառակ որ արեւմտյան երկրների ղեկավարները պնդում են, որ Սիրիան ողողված է իրանցիներով: Հետաքրքրական է, չէ՞: Ես ուր ցանկանում եմ, գնում եմ եւ շատ շուտ նկատում եմ Հզբոլլահի մարտիկներին, որովհետեւ նրանք սովորաբար Լիբանանից են, որտեղ ես եմ ապրում եւ անձամբ ճանաչում եմ նրանցից ոմանց: Բայց ռուսներ շատ են այդ շրջանում: Չեմ կարող մոռանալ մի քանի օր առաջ Բաբ էլ-Թումայի վրա արձակված ականների հեղեղը: Ավելի քան 100 զինվորական պահակակետեր անցնելուց հետո կարծում եմ սիրիացի զինվորները ժամանակից շուտ ինքնավստահ են դարձել եւ հանգստացել, ենթադրելով, որ պատերազմը ավարտին է մոտենում: Մինչդեռ նրանք պետք է իմանան, որ ավարտվելու մոտ պատերազմներն առավել վտանգավոր են դառնում: |
