Ի՞ՆՉՆ Է ՀԻՆԸ, ԵԹԵ ԱՅՆ ԶԵՆՔԸ ՉԷ Հ. ԱՖՅԱՆ Կալաշնիկովը վերջերս մահացավ: Բայց նա այն մարդկանցից էր, որոնք հավերժ կմնան պատմության մեջ եւ պատմություն կերտելիս: Բանն այն է, որ Միխայիլ Տիմոֆեեւիչը մարդկությանը տվել է մի բան, ինչը, փաստորեն, ամենաշատն է պետք գալիս նույն այդ մարդկությանը: Խոսքն հասկանալի էՙ սիրո մասին չէ, տեխնիկական գիտությունների դոկտորը հազիվ թե սիրո նոր տեսություն հորիներ, կամ ծաղիկների նոր տեսակ. խոսքը ԱԿ-ի, կամ ավտոմատ Կալաշնիկովի մասին է: Պետք է նկատել, որ Կալաշնիկովի ավտոմատը բավականին հին զենք է, դեռեւս 1948-ին այս զինատեսակը մտավ սովետական բանակի զինանոց: Բայց հասկանալի է, որ այսօրվա ԱԿ-ները 1949-ի սովետական բանակի ավտոմատների հետ միայն անունով են նույնը: Իսկ այօրվա ԱԿ-ներըՙ ԱԿ-74-երն են: ԱԿ-74-ի մասին բոլորս ենք լսել, շատերն անգամ գիտեն, թե դա ինչ է, ոմանք անգամ բռնել եւ գործածել են գոնե մեկ անգամ: Բայց արի եւ տես, որ քչերը գիտեն, թե եթե ԱԿ-ն ավտոմատ Կալաշնիկովն է, բա 74-ը ի՞նչ է: 74-ը, իսկ ավելի ճիշտՙ 1974-ը այն թվականն է, երբ արտադրված ԱԿ-ները միջազգային ռազմարդյունաբերության մեջ այսօր էլ համարվում են ժամանակակից զենք: Այսինքն, եթե բանակդ ունի ԱԿ-74, ուրեմն ունի ժամանակակից զենք: Այլ հարց է, եթե բանակդ միայն ԱԿ-74 ունի, բանակդ որքանո՞վ է ժամանակակից: Իմ կարծիքով բանակի ժամանակակից լինելը միայն ժամանակակից զինանոցով չէ պայմանավորված: Օրինակ, Շվեդիան ոչ Տոս-1 ունի, ոչ իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր, ոչ Սմերչ, բայց շվեդական բանակը համարվում է ժամանակակից բանակ: Հետեւաբար, կամ հիշյալ զինատեսակներն ամենեւին էլ ժամանակակից չեն, կամ զինատեսակները չեն որոշում բանակի ժամանակակից լինելը: Այն, իմ կարծիքով որոշում են ենթակառուցվածքները, առանձին ստորաբաժանումներում, ենթադրենք, հիգիենայի իրավիճակը եւ սանիտարական հարցերին կարեւորություն տալու մակարդակը: Բաղնիք գնալու ոչ թե հնարավորությունը, այլ հաճախականությունը, զինվորական ճաշացանկում ներառված ուտելիքի բազմազանությունն ու օգտակարությունը, զինվորների հետ տարվող ոչ միայն ֆիզիկական, մարտավարական եւ կրակային պարապմունքները, այլեւ տեսական, ռազմագիտական դասընթացների անցկացումը: Եւ ամենակարեւորը զինվորին կրթելըՙ բոլոր իմաստներով, նրան ոչ թե կրակող սուբյեկտ դարձնելը, այլ կողմնորոշելը, թե ում վրա, երբ պետք է կրակել, կամ արժի՞ արդյոք կրակել: Այս ամենի առկայությունը (եւ ոչ միայն այս ամենի) իմ կարծիքով կոչվում է ժամանակակից բանակ, եւ երբ որեւէ բանակում այս ամենը կա, երբ որեւէ բանակ ոչ թե ազատում է գիտնականներին ծառայությունից, այլ ներառում է նրանց իր շարքերըՙ բանակը նախ եւ առաջ գիտություն է սկզբունքով, եթե անգամ զինանոցում 80-ականների զենք է, ապա միեւնույն էՙ այդ բանակը ժամանակակից է՛: Մերն, իհարկե, ժամանակակից չէ: Հայրենասեր է, ամենահայրենասերն է, ուժեղ է, ամենաուժեղն է, անվախ է, վախեցնող է, հաղթանակած է, աննահանջ է, ամենակայացածն է, բայց ժամանակակից չէ, հին է, ավելի հին, քան Ադրբեջանն է: Իհարկե պատերազմական ժամանակահատվածում ակտիվ կամ պասիվ պատերազմող բանակում կարող են եւ անտեսվել այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են շաբաթը մի քանի անգամ բաղնիք գնալը, կամ շաբաթը երեք անգամ (սեզոնին) պոմիդոր ուտելը: Բանն այն է, որ երբ քեզ վրա կրակում են, կարեւոր չէ, թե վերջին անգամ ե՞րբ ես լողացել, կամ պոմիդոր կերել, կարեւորը կրակել իմանալն է եւ զենք ունենալը, ու այս հարցը մեր բանակում լուծում են, լուծում են հիմնականում ԱԿ-74-երով: Ի դեպ, ԱԿ-74-ը 80-ականների զենք չէ, ավելի հին է, ավելի հին, քան Ադրբեջանը: Իսկ չի՞ խանգարում մեզ մեր հնությունը, նկատի չունեմ բանակի, ոչ էլ զենքի, նկատի ունեմ վերաբերմունքի, ընկալման: Մենք մինչեւ այսօր եւ այսօր էլ վստահ ենք, որ մեզ հաղթել չի կարելիՙ անգամ ամենաժամանակակից զենքով, քանի որ մեր ազգային ոգին, մեր ռազմահայրենասիրությունը,... Այսկերպ մտածելը մեզ չի՞ խանգարում: Չէ՞ որ սա վստահություն է տալիս, որ զենքը կապ չունի, կարեւորն դուխն է, դուխն էլ տեղն է: Ու քանի որ դուխ ունենք, զենքը կարող է եւ հինը մնալ: Բայց չէ՞ որ տղերքը բանակ են գնում արդեն այդ Ոգին կրելով, այսինքն բանակում չէ, որ նրանք դուխով են դառնում, նրանք արդեն դուխով են այնտեղ մեկնում: Ուրեմն ի՞նչ է տալիս մեր տղերքին մեր բանակը: Զե՞նք, 80-ականների՞, հի՞ն: Ու մեր զենքը հին է, ավելի հին, քան Ադրբեջանը. պարզապես բարդ է ասել, թե սա ո՞ւմ համար է ավելի վատ: Գիտեք, իմ կարծիքով, քանի դեռ տվյալ զենքով կարելի է սպանել, տվյալ զենքը հին չէ: Մեր զենքը հին չէ: Մեր բանակն է հին, բանակին մեր վերաբերմունքն է հին, մենք ենք հին, քանի որ կարծում ենք, թե մեր տղերքին դուխ պետք է տանք, մինչդեռ այդ դուխը նրանք արդեն ունեն, ի ծնե ունեն, գենետիկորեն ունեն, բայց միայն դուխ ունեն, սա ամենակարեւորն է, բայց միայն սա եւ միայն սրանով բավարարվելը հին վերաբերմունք-ընկալում է, ավելի հին, քան Ադրբեջանը: |
