ԱԿԱՆԱՎՈՐ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆ ՈՒ ՄԵԾ ՀԱՅՐԵՆԱՍԵՐԸ` ԼԵՆՍԵՐ ԱՂԱԼՈՎՅԱՆ Գ.Ե. ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, գիտության վաստակավոր գործիչ
Ս.Հ. ՍԱՐԳՍՅԱՆ, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից-անդամ, գիտության վաստակավոր գործիչ
Վ.Ն. ՀԱԿՈԲՅԱՆ, ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի տնօրեն, ֆիզ-մաթ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Լրացավ ականավոր գիտնական-մեխանիկոս, ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, ազգային-հասարակական հայտնի գործիչ, ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս, պրոֆեսոր Լենսեր Աբգարի Աղալովյանի ծննդյան 75-ամյակը: Լ. Աղալովյանը ծնվել է 1940 թվականի փետրվարի 3-ին Լեռնային Ղարաբաղի Մարտակերտի շրջանի Քոլատակ գյուղում, մանկավարժի ընտանիքում: 1961 թ. գերազանցությամբ ավարտել է Երեւանի պետական համալսարանի մեխանիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետը: 1966 թ. նրան շնորհվում է ֆիզ.-մաթ. գիտությունների թեկնածուի, իսկ 1980-ին` ֆիզ.-մաթ. գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանը: 1996-ին ընտրվում է ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս: Աշխատանքային գործունեությունը Լ. Աղալովյանը սկսել է 1961 թվականից` աշխատելով որպես ասիստենտ Երեւանի պետական համալսարանի տեսական մեխանիկայի ամբիոնում: 1966-1969թթ. աշխատել է Երեւանի պետհամալսարանի բարձրագույն մաթեմատիկայի ամբիոնում որպես ավագ դասախոս: 1969-1987 թթ. աշխատել է ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտում` որպես ավագ գիտաշխատող: Լ. Աղալովյանը 1987-2006թթ. եղել է ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի տնօրեն: Ծննդյան 65-ամյակից հետո, 2006 թ. առ այսօր նա աշխատում է ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի տնօրենի խորհրդական, «Բարակապատ համակարգերի մեխանիկա» բաժնի վարիչ: Համատեղության կարգով բազմաթիվ տարիներ դասախոսել է ԵՊՀ Մաթեմատիկայի եւ մեխանիկայի ֆակուլտետում: Լ. Աղալովյանի մենագրությունները (Л.А.Агаловян "Асимптотическая теория анизотропных пластин и оболочек". М. Наука, 1997. 415с. եւ Aгаловян Л.А., Геворгян Р.С. "Неклассические краевые задачи анизотропных балок, пластин и оболочек". Ереван. Изд. "Гитутюн" НАН РА, 2005. 468с) զգալի ներդրում են տեսական եւ կիրառական մեխանիկայի մի այնպիսի կարեւորագույն ոլորտում, ինչպիսին բարակ մարմինների մեխանիկայի բնագավառն է: Այդ բնագավառում նա էապես զարգացրել է կիրառական մաթեմատիկայի այնպիսի հզորագույն մեթոդներից մեկը, ինչպիսին` ասիմպտոտիկ մեթոդն է: Դասական եզրային պայմանների առկայությամբ մաթեմատիկական կատարյալ նրբությամբ Լ. Աղալովյանը կառուցել է անիզոտրոպ շերտավոր ձողերի, սալերի եւ թաղանթների ասիմպտոտիկ տեսությունները, որոնք տեսական հիմք են հանդիսանում ժամանակակից կոմպոզիտ նյութերից պատրաստված կառուցվածքների, մեքենաների ու մեխանիզմների տարրերի հաշվարկման եւ նախագծման համար: Նրա կողմից կառուցված ձողերի, սալերի եւ թաղանթների սահմանային շերտի տեսությունը այնքան կատարյալ է եւ ամբողջական, որ այն կարելի է դասել առաձգականության մաթեմատիկական տեսության դասական ձեռքբերումների շարքին: Կառուցված ասիմպտոտիկ տեսությունները հիմք են ծառայում վարկածային հենքի վրա կառուցված սալերի եւ թաղանթների կիրառական-երկչափ տեսություններին ճշգրիտ գնահատականներ տալու եւ նրանց կիրառելիության սահմանները որոշելու համար: Համընդհանուր ճանաչում ստացան Լ. Աղալովյանի աշխատությունները, որոնցում առաջին անգամ կառուցվեցին անիզոտրոպ շերտավոր ձողերի, սալերի եւ թաղանթների ասիմպտոտիկ տեսությունները, երբ տրված են համարվում ոչ դասական բնույթի եզրային պայմաններ: Կառուցված տեսությունները հնարավորություն ընձեռեցին ուսումնասիրելու եւ լուծելու անիզոտրոպ, շերտավոր սալերի եւ թաղանթների ամրության, սեփական եւ ստիպողական տատանումների, ջերմառաձգականության, ինչպես նաեւ ոչ գծային դրվածքով կարեւոր նշանակության բազմաբնույթ խնդիրներ: Ոչ դասական բնույթի եզրային պայմանների առկայությամբ անիզոտրոպ շերտավոր ձողերի, սալերի եւ թաղանթների ասիմպտոտիկ տեսությունները նաեւ էական ներդրում են հանդիսանում` նշանակությամբ չափազանց մեծ` կիրառական այնպիսի լայնածավալ ոլորտում, ինչպիսին շինարարական կառուցվածքների հիմքերն են ու հիմնատակերը, ինչպես նաեւ կիրառական սեյսմաբանությունը: Կիրառական այս նշանակալից ոլորտում մինչեւ վերջերս հաշվարկա-նախագծային աշխատանքներում կիրառվում էին համարյա կիսափորձնական բանաձեւեր եւ առնչություններ: Լ. Աղալովյանի տեսական ուսումնասիրությունները հնարավորություն ընձեռեցին ստանալու արդեն տեսական ճշգրիտ բանաձեւեր, այսպես կոչվածՙ «ներքնակային գործակիցների» հաշվման, սեյսմիկ ալիքների տարածման դինամիկական բնութագրիչների որոշման համար: Հեռանկարային են Լ. Աղալովյանի մոտեցումը եւ տարվող ուսումնասիրությունները երկրաշարժերի առաջացման պատճառների վեր հանման եւ նրանց հնարավոր կանխագուշակման ասպարեզում: Լ. Աղալովյանի տեսական եւ կիրառական խորը ուսումնասիրությունները բազմիցս արժանացել են խոշոր միջազգային դրամաշնորհների (Soros, INTAS, ISTC եւ այլն): Լ. Աղալովյանի գիտական գործունեությանը բնորոշ են արդիականությունը, նորարարությունը, բազմակողմանիությունը եւ նպատակաուղղվածությունը: Նրա գիտական հոդվածները, միջազգային գիտաժողովների զեկուցումները, ընդհանրացնող, ամփոփիչ հոդվածները հայտնի են եւ ուսումնասիրվում են Ռուսաստանի, Եվրոմիության, ԱՄՆ-ի եւ աշխարհի այլ երկրների համապատասխան գիտական կենտրոններում: Լ. Աղալովյանը մեխանիկայի հայկական դպրոցի վառ անհատականություն?ներից մեկն է եւ իր տաղանդի փայլուն դրսեւորմամբ նրանում ստեղծել է բոլորի կողմից ճանաչված եւ ընդունված արդեն իր ուրույն գիտական դպրոցը: Նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են մի քանի դոկտորական եւ տասնյակից ավել թեկնածուական ատենախոսություններ: Նա հանդիսանում է ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտին կից, ՀՀ ԲՈՀ-ի 047 մասնագիտական խորհրդի նախագահը: Անգնահատելի են նրա ծառայությունները ՀՀ ԳԱԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնում 90-ականների դժվար տարիներին գիտական այդ խոշոր օջախի պահպանման եւ հետագա զարգացման գործում: Հայ հասարակության մեջ չափազանց բարձր է գնահատվում Լ. Աղալովյանի ազգային, հասարակա-քաղաքական լուրջ գործունեությունը` հատկապես Հայաստանի Հանրապետության եւ Արցախի համար դժվարագույն ժամանակներում: Լ. Աղալովյանը իր համախոհների եւ գործընկերների հետ միասին հիմնադրում (1991թ.) եւ ղեկավարում է «Արցախ- Հայաստան» հասարակական-քաղաքական կազմակերպությունը, մեծ գործ կատարելով Արցախի աննկուն ժողովրդի տոկունությունը եւ նրա հերոսական բանակի մարտունակությունը մշտապես բարձր պահելու համար: Այժմ էլ չափազանց լուրջ, ծանրակշիռ եւ լայնածավալ գիտական աշխատանքների, գիտական կադրերի պատրաստման այդ վեհ գործերից զատ, որպես ազգային-հասարակական գործիչ Լ. Աղալովյանը քաղաքական մեծ ակտիվություն է ցուցաբերում Արցախի հիմնահարցի վերջնական եւ արդարացի լուծման գործում: Նշենք թեկուզ այս պահին www.diplomat.am կայքում (հեղինակներ) հայերեն, ռուսերեն եւ անգլերեն լեզուներով տեղադրված նրա «Ստատուս-քվոյի պահպանումըՙ Ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծման Եվրոպական բանալի» լայնածավալ վերլուծական հոդվածը: Շնորհավորելով ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Լ.Ա.Աղալովյանին 75-ամյա հոբելյանի կապակցությամբ, ցանկանում ենք նրան քաջ առողջություն, երկար տարիների կյանք, նորանոր հաջողություններ գիտական, գիտակազմակերպչական եւ ազգային-քաղաքական գործունեության բոլոր ասպարեզներում: Կուզենայինք ապագայում եւս նրան տեսնել գիտական նորանոր ուղղությունների ակոսման, ազգային-հասարակական ժամանակակից խնդիրների կանխատեսման, ձեւավորման եւ այդ խնդիրների հետագա իրականացման համար մարտնչողի դերում: |
