ԶՐՈՒՅՑ 74. ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ «ԳԱԼ» ԲԱՌԸ Ինչո՞ւ է զարմանալի այս բառը, ինչե՞ր է թաքցնում իր մեջ, որ առաջին հայացքից չեն երեւում: Եկեք միասին գնանք գալ -ի հետեւից, բացահայտենք նրա գաղտնիքները: Դրա համար ըստ ժամանակակից բառարանների, տանք երեք բառի բացատրություն: ԳԱԼ «ոտքով կամ փոխադրանու միջոցով շարժվել դեպի խոսողի կողմը, ժամանել, տեղ հասնել, հաճախեл» եւ այլն: «Արդի հայերենի բացատրական բառարանը» 33 նշանակություն է տվել գալ բառի համար: ԶԳԱԼ «զգայարանով ընկալել, հոգեպես ապրել, գիտակցել, գնահատել, կռահել» եւ այլն: ԶԵԿՈՒՑԵԼ «պաշտոնական տեղեկություն ներկայացնել, տեղեկացնել, հաղորդել» եւ այլն: Ինչպես տեսնում ենք, այս բառերի նշանակությունները միմյանցից բավական հեռու են, եթե չասենք, որ բոլորովին կապ չունեն իրար հետ: Բայց պարզվում է, որ գալ, զգալ, զեկույց բառերն իրար հետ ստուգաբանորեն սերտ առնչություն ունեն: Ինչպե՞ս: Գալ բառի հրամայականն է արի կամ եկ : Եկ արմատից բավականաչափ շատ բառեր են կազմվել հայերենում, որոնք առաջին հայացքից իրար հետ կապ չունեն: Օրինակՙ եկամուտ «շահույթ», իրազեկ «իրողություններին տեղյակ, լուրը իմացած», զեկուցում «գիտական կամ պաշտոնական հաղորդում, հաշվետվություն», անեկ «չհասունացած խմոր» եւ այլն: Իսկ զգալ բառը կազմված է գալ բառիցՙ զ նախդիրով: Զգայարաններով, մտքով դեպի իրեն եկող ամեն ինչ զգացողություն է, այսինքնՙ եթե գալիս է, զգում ես: Զեկույց բառի մեջ, ինչպես նշեցինք, գալ բառի փոխարեն նրա կատարյալն էՙ եկի (զգալ բայի հին կատարյալն էր զեկի , որից կազմվել են զեկուցանել կամ զեկուցել «լուր տալ, իմացնել, պատմել»: Այսինքնՙ զգացում, զգայուն, անզգամ, զգաստ, զգոն, քաջազեկ, զեկուցագիր եւ այլ զգայացունց բառերը նույն գալ արմատից են սերում: Այսինքնՙ եթե ուզում ենք լուսավոր ապագա (որը նույն գալ բառից է), ամեն պարագայում (նույնպեսՙ գալ բառից) պետք է խնկարկենք հայոց լեզվին, որը բանալին է անցյալի ու ապագայի: |
