ԶՐՈՒՅՑ 101. ԻՄԻՋՄԵՅՔԵ՞Ր, ԹԵ՞ ԿԵՐՊԱՐԱՐ Այսօր մեր լեզվի մեջ իր քիթն է փորձում խոթել իմիջ բառը իր բավական անճոռնի իմիջմեյքեր «զարմիկի» հետ: Տեսնենք, թե ինչ են նշանակում այս բառերը, եւ հայերենն արդյո՞ք սրանց նշանակած հասկացությունների համար համարժեք բառեր չունի: Դեռեւս 1996 թ. Հայերենի բարձրագույն խորհրդի որոշմամբ իմիջ բառի փոխարեն որպես հայերեն համարժեք հաստատվել է կերպար բառը, որը պարտադիր է գործածության համար: Այս բառը հորինել եւ մեր լեզվ իբառապաշար է ներմուծել Մանուկ Աբեղյանը որպես ռուսերեն образ (տիպար) բառի համարժեք դեռեւս 20-րդ դարի սկզբին: Կերպար բառը նա կազմել է կերպարանք բառիցՙ կրճատելով անք մասը, իբրեւ թե դա հոգնակիինշան լիներ: Բայց կերպարանք բառը կազմված է կերպ (ձեւ, արտաքին տեսք) արմատիցՙ արան մասնիկով, ք հոգնակերտով: Կերպ բառից կերպարել բայ չի կազմվում, ուստի չէր կարող լինել նաեւ կերպար բառը, բայց Աբեղյանը ստեղծեց այն եւ ներածեց մեր լեզվի մեջ: Եվ այսօր կերպար -ը հիանալիորեն մտած է մեր լեզվի բառապաշարի մեջ: Տիպար եւ կերպար բառերի իմաստային դաշտերը մեզ հետաքրքրող առումով ունեն հատում. երկուսն էլ նշանակում են «արտաքին կերպարանք, պատկեր», ընդ որում, տիպար -ը բացատրվում է նաեւ որպես «մարդու բնորոշ կերպարը»: Որեւէ անձի համար իմիջ ստեղծել նշանակում է ստեղծել նրա բնորոշ կերպարըՙ կապված նրա սոցիալական պատկանելության, պաշտոնավարության կամ մասնագիտության հետ: Իսկ իմիջմեյքեր -ը այդ կերպարն ստեղծողն է: Ընդ որում, ասվածը վերաբերում է ոչ միայն որեւէ անձի, այլեւ որեւէ երեւույթի, մարդկային խմբի, քաղաքի, պետության եւ այլն: Այսպիսով, իմիջ բառի համար մենք ունենք կերպար համարժեքը, որը լիիրավ կերպով կատարում է իր գործառնությունները, եւ չարժե դրա փոխարեն մեր լեզվի մեջ խցկել իմիջ օտար բառը: Ինչ վերաբերում է իմիջմեյքեր -ին, ապա, օգտվելով հայերենի բառաբարդման հիանալի հնարավորություններից, կարելի է ստեղծել համապատասխան բառը: Առաջինը, որ ինքն է ընդառաջ գալիս, կերպարար բառն է, այսինքնՙ «կերպար արարող, կերպար ստեղծող, կերպար կերտող, կերպար գոյացնող»: Ամփոփելովՙ ասենք, որ իմիջմեյքեր երկար, ոչ բարեհունչ բառի փոխարեն առաջարկում ենք կերպարար բառը: |
