ԶՐՈՒՅՑ 83. «ՀԱՋՈՂՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՐԴՅԱԿՍ», ԱՍԱՑ ՀՈԳԵՎՈՐ ԱՌԱՋՆՈՐԴՆ ԻՐ ԱՋԸ ՀԱՄԲՈՒՐՈՂԻՆ Այս անգամ մեր զրույցը լինելու է աջ բառի եւ նրա զանազան դրսեւորումների մասին: Մենք շատ հաճախ ենք գործածում այնպիսի բառեր, որոնք այս կամ այն կերպ առաջացել են աջ բառից, եւ առաջին հայացքից այնքան էլ հեշտ չէ կռահել դա: Օրինակ, հենց նոր ես գործածեցի երկու բառՙ առաջանալ ու առաջին , որոնք կազմված են աջ բառից: Այդ մասինՙ քիչ ուշ: Ընդհանրապես, բազմաթիվ ժողովուրդների պատկերացումներում աջը համարվել է «լավ, բարեգուշակ, հաջողության» կողմ, իսկ ձախը` «անհաջողության, ձախորդության, չար» կողմ: Դա հայերենում շատ լավ արտահայտված է դարձվածներով: Բերենք մի քանի օրինակ` աջ բառով կազմված. Ա՞ջ ես, թե՞ ձախ - հաջող է, թե անհաջող: Աջ ձեռք - մեկի ամենավստահելի եւ ամենահավատարիմ օգնականը: Աջը հասնի - Աստծո զորությունը օգնի Գործը աջ գնալ - գործերը հաջող ընթանալ: Աջն ու ձախը չգիտենալ - իր բարին ու չարը, լավն ու վատը չհասկանալ: Եվ այլն... Քիչ չեն նաեւ ձախ բառով կազմվածները. Գործերը ձախ գնալ - գործերը անհաջողության մատնվել: Ձախ ձեռքով գործ անել - անխնամ, անփույթ, անկատար անել որեւէ բան: Ձախ ոտքի վրա վեր կենալ - վատ տրամադրություն ունենալ: Ձախորդ Փանոս - անհաջողակ մարդ: Եվ այլն... Մութ տարիներին հայ ժողովրդի մեջ շատ էին տարածված ձախ գիծ, ձախ հոսանք, ձախ եկամուտ արտահայտությունները: Սրանք բնույթով չար են, բայց ունեցողի համար բարիք են: Այսօր ձախ գիծն ու ձախ հոսանքը վերացել են, իսկ ձախ եկամուտը եւ ձախ գնալը, երեւի, անմահ են: Այստեղ է, որ ձախն ու աջը խառնվել են իրար ու աջը չգիտե, թե ձախն ինչ է անում : Թվում է, թե «ձախ» գնալը բարի է, բայց հո գիտենք, որ չար է: Բայց վերադառնանք աջ -ին: Այս բառից կազմվել են աջող, հետագայում` յաջող, յաջողակ , այժմ արդենՙ հաջող, հաջողակ, հաջողություն բառերը: Այսինքն, եթե մեկին ասում ես հաջող կամ հաջողություն , նշանակում է նրան մաղթում ես, որ գործերը աջ գնան, լավ, բարի կատարվեն: Որտեղ հաջողություն, այնտեղ էլ առաջադիմություն: Այսինքն` առաջ բառը նույնպես աջ բառն է առ մասնիկով: Հետեւաբար առաջին բառն էլ աջ բառի ճյուղերից է, առաջնորդն էլ հետը: Եթե առաջնորդ ես, պետք է ժողովրդին աջ տանես, պետության գործերը աջ տանես. դա է պարտադրում նույնիսկ բառը` առաջնորդ : Ավա՜ղ, շատ են իշխանավորները, սակավ` առաջնորդները, այնքան սակավ, որ գրեթե չկան: Բայց, մեկ է, մենք տալիս ենք ու չենք սպառվում, այրվում ենք ու չենք վերջանում, լույս ենք դառնում, երբեմն` կայծակ. վկաՙ Սասունցի Դավիթը: |
