ԶՐՈՒՅՑ 41. ՏԱՎԱՐ Նախորդ զրույցում խոսեցինք կենդանիների խմբերի մասին: Այս զրույցում կներկայացնենք դարձյալ կենդանիների խումբ նշանակող բառՙ տավար : Տեսնենք, թե ինչ է նշանակում տավար բառը, արդյոք բնիկ հայերե՞ն բառ է. չէ որ շատ ու շատ լեզուներում էլ կա այդ բառը, ո՞վ է ումից վերցրել: Այս հարցերին է նվիրված մեր զրույցը: Այսօր տավար -ը խոշոր եղջերավոր ընտանի կենդանիների (կով, եզ, գոմեշ, երինջ, մոզի, հորթ, արջառ) ընդհանուր անվանումն է: Բառի գրաբարյան գրելաձեւն է տուար եւ նշանակել է «արջառ»: Ծագել է հնդեվրոպական նախալեզվի արջառ բառից: Այն սկզբնապես դիտվել է որպես «զոհի անասուն» եւ շատ լեզուներում հենց այդ իմաստով էլ կա մինչեւ օրս: Այս բառը տարածված է Միջին Ասիայից մինչեւ Հյուսիսային եւ Արեւելյան Եվրոպա: Թուրքերեն տավար նշանակում է «արջառ, նախիր», թաթարերենՙ «գույք, ինչք», մոնղոլերենՙ «ինչք, հարստություն», քրդերեն ,լազերենՙ «արջառ», գնչուերենՙ «ձի, անասուն», ասորերենՙ «կով», կովկասյան լեզուներումՙ «արջառ, կով, նախիր»: Սլավոնական լեզուներում. հին սլավոներենՙ «ապրանք, բեռ, ինչք», ուկրաիներենՙ «տավար, ինչք, ապրանք», ռուսերենՙ товар «ապրանք», товарищ «ընկեր»: (Ինչպես մեր բառըՙ ընկեր -ը, նշանակում է «միասին ուտող» ( ընդ + կեր ), այնպես էլ ռուսերեն товарищ -ը սկզբնապես նշանակել է «առեւտրային, ապրանքային ընկեր», հետո արդեն ընդհանրական իմաստ է ձեռք բերել): Տավար բառը նույն հնչողությամբ եւ նույն իմաստով գործածում են նաեւ սերբերը, խորվաթները, ռումինները եւ այլ ազգեր: Բառը տարածված է նաեւ ուգրո-ֆիննական լեզուներումՙ ֆիններենում, հունգարերենում եւ այլն: Անվանի սլավոնագետները վերոհիշյալ բառերը համարում են թուրքերենից փոխառյալ: Իսկ ի՞նչ կապ ունի մեր տավար -ը այս ամենի հետ: Բանն այն է, որ թուրքերենն էլ, իր հերթին, տավար բառը փոխառել է հայերենից: Դա առաջին անգամ ցույց է տվել դանիացի անվանի լեզվաբան Հոլգեր Պեդերսենը: Այդ փաստը հետագայում ընդունել են բոլոր նշանավոր լեզվաբանները: Սա եւս մեկ անգամ գալիս է ապացուցելու, որ մենք ժամանակին շատ հասկացությունների ու առարկաների ենք անուններ տվել, եւ մեր ստեղծածը ուրիշները տարածել են աշխարհով մեկ: Իսկ սրանից էլ հետեւում է, որ չպետք է մոռանանք մեր ստեղծածը, պետք է տեր կանգնենք մեր լեզվին, մեր հեռուստահաղորդումների անունները օտար լեզվով ու օտար բառերով չկնքենք, մեր քաղաքը «չզարդարենք» օտար ցուցանակներով, ի վերջո, մեր հոգին չպղտորենք օտար արժեքներովՙ մոռանալով մերը: Նման մարդկանց բնութագրելու համար մեր լեզուն ունի համապատասխան արտահայտություններ տավար բառով. տավարի հրեշտակ , այսինքնՙ «անբան, ապուշ մարդ», տավարի ցավ ՙ «անպիտան, վատ մարդ»: Ով ականջ ունի, թող լսի, ով աչք ունի, թող տեսնի: |
